صمدیت حق تعالی از بُعد توحیدشناختی در نگاه عرفانی امام علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر و دانش آموخته دکتری عرفان اسلامی

2 استادیار گروه عرفان و اندیشه‌های امام خمینی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

در برخی از بیانات امیرمؤمنان حضرت علی (ع) به چگونگی وجودی خداوند، که در عرفان اسلامی از او با عنوان «حقیقت مطلق وجود» و «حق مطلق» یاد می‌شود و از هر گونه تقید و محدودیتی منزه است، اشاره شده است. از آنجا که کتب عرفانی از بحث جامع نقلی ـ استدلالی برآمده از نطاق و فحوای بیانات ویژه حضرت در باب «توحید صمدی» حق تعالی خالی‌اند، پژوهش حاضر مسئله چگونگی وجودی حق تعالی از بُعد توحیدشناختی در نگاه عرفانی امام علی(ع) را با رویکرد اسنادی و به روش توصیفی ـ تحلیلی برمی‌رسد. با توجه به یافته‌های پژوهش، می‌توان گفت که حضرت حق که مبدأ هستی است، دارای «وجودی صمدی» و حضوری مطلق است؛ به گونه‌ای که هیچ مکان و مکانتی و هیچ مرتبه‌ای از مراتب از حضور او تهی نیست و حقیقت وجودی او تمام هستی را فراگرفته است. خدا با همه اشیا و اشخاص «معیت قیومیه» دارد و قِوام هستی به او است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

God’s Ṣamadīyya (Absoluteness) from a Monotheistic Standpoint in the Mystical View of Imām ‘Alī

نویسندگان [English]

  • Rouhollah Jafari 1
  • Reza Elahimanesh 2
1 Researcher and PhD in Islamic mysticism
2 Assistant professor, Department of Mysticism and the Thoughts of Imam Khomeini, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

In some remarks by Amīr al-Mu’minīn ‘Alī, there are references to the quality of God’s existence, which is referred to in Islamic mysticism as the “absolute reality of existence” and “absolute truth” transcending any constraints and limits. Since books of mysticism are void of comprehensive discussions based on transmitted evidence and arguments arising from speeches and implications of the Imam’s words concerning the Exalted God’s “Ṣamadī (absolute) Monotheism,” the present research considers the problem of the existential quality of the Exalted God from a monotheist standpoint in the mystical view of Imām ‘Alī with a documented and descriptive-analytic method. Given the findings of the research, we can say that God as the origin of being has a “Ṣamadī (absolute) existence” and is omnipresent such that there is no place or position or stage which is void of His presence, and His existential reality encompasses the whole being. God has “constitutive togetherness” (al-ma’īyya al-qayyūmīyya) with every object and every person, and the whole being is constituted by Him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ṣamadīyya (absoluteness)
  • Ṣamadī (absolute) monotheism
  • constitutive togetherness
  • Imām ‘Alī
  • Unity of Being

منابع

ابن‌فارس، ابوالحسین احمد زکریا (1404)، معجم مقائیس اللغة، تحقیق و تصحیح عبدالسلام محمد هارون، ج5، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
ابن‌منظور، جمال‌الدین محمد بن‌مکرم (1414)، لسان العرب، محقق و مصحح احمد فارس، ج3، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چ3.
الهی قمشه‌ای، مهدی (1363)، حکمت الهی عام و خاص، ج1، تهران: انتشارات اسلامی، چ6.
جوادی آملی، عبدالله (1372)، تحریر تهمید القواعد، قم: الزهراء، چ1.
جوادی آملی، عبدالله (1386)، فلسفه الهی از منظر امام رضا(ع)، مترجم زینب کربلایی، قم: اسراء،‌ چ3.
حسن‌‌زاده آملی، حسن (1386)، مآثر آثار (لطایف نوری)، گردآورنده صمدی آملی، داوود، ج1، قم: ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م، چ1.
حسینی همدانی نجفی، محمد (1363)، درخشان پرتوى از اصول کافى، ج1و3و4، قم: چاپخانه علمیه، چ1.
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1412)، المفردات فی غریب القرآن، ج1، بیروت: دار القلم،چ1.
صدرا (صدرالدین شیرازی)، محمد بن‌ابراهیم (1383)، شرح أصول الکافی، تصحیح: محمد خواجوی، ج3و4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ2.
صدوق، ابن‌بابویه محمد بن‌على (1362)، الخصال، ج1، بی‌جا، چ1.
صدوق، ابن‌بابویه محمد بن‌على (1378)، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ج1، بی‌جا، چ1.
صدوق، ابن‌بابویه محمد بن‌على (1398)، التوحید، تحقیق یا تصحیح هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین، چ1.
صدوق، ابن‌بابویه محمد بن‌على (1403)، معانی الأخبار، تحقیق یا تصحیح علی‌اکبر غفاری، بی‌جا، چ1.
عروسى حویزى، عبد على بن‌جمعة (1415)، تفسیر نور الثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، ج5، قم: اسماعیلیان، چ4.
فیض کاشانی، محمد بن‌شاه‌مرتضی (1428)، عین الیقین، مقدمه و تصحیح عبیدی، فالح عبدالرزاق، ج1، بیروت: دار الحوراء، چ1.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1348)، اصول کافی، ترجمه و شرح جواد مصطفوی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت (ع).
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1375)، أصول الکافی، ج1، ترجمه کمره‏اى، قم: اسوه‌، چ3.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1429)، اصول کافی، قم: دار الحدیث، چ1.
مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج3، بیروت: مؤسسة الوفاء، چ2.
مفید، محمد بن‌محمد (1413)، الأمالی، قم: کنگره شیخ مفید.
میرداماد، محمدباقر بن‌محمد (1403)، التعلیقة على أصول الکافی، بی‌جا، چ1.