نقد ادعای وهابیت با تأکید بر سخن قفاری درباره مفهوم امامت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب،قم، ایران

2 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان ومذاهب، قم، ایران

10.22034/jis.2023.327018.1779

چکیده

قفاری، از چهره‌های سرشناس و تأثیرگذار وهابی معاصر، کتابی در نقد آموزه‌های اعتقادی شیعه تدوین کرده که بازتاب اندیشه وهابیت در مخالفت با شیعه است. او در ذیل بحث امامت، مفهوم امامت را وصایت دانسته و با انتساب آن به عبدالله بن‌سبأ یهودی نتیجه گرفته که وصایت مورد نظر شیعیان از تعالیم وارداتی غیر اسلامی است. این جستار بنا دارد با طرح پرسش‌هایی برگرفته از استدلال قفاری درباره مفهوم امامت، بر اساس منابع مورد اعتماد اهل‌سنت، یکایک آنها را بررسی، تحلیل و نقد کند تا علاوه بر تبیین مفهوم امامت و وصایت، فراگیر بودن مسئله وصایت برای همه پیامبران الهی و پیامبر اسلام نشان داده شود. با مقایسه‌ای بین عبدالله بن‌سبأ و دیگر یهودیان مسلمان‌شده مانند کعب الاخبار، زید بن‌ثابت، وهب بن‌منبِّه و عبدالله بن‌سلام، میزان تأثیرگذاری آنان بر مسلمانان مشخص می‌شود. همچنین با استناد به آیات و نظر مفسران اهل‌سنت، وجود آموزه‌های مشترک میان اسلام و دیگر ادیان توحیدی تبیین می‌شود تا خط بطلانی باشد بر سخنان نسنجیده قفاری و وهابی‌های هم‌داستان او که به هر بهانه‌ای به شیعیان اتهام می‌زنند، به‌ویژه در مسئله امامت که از آموزه‌های اعتقادی اختصاصی شیعیان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critique of Wahhabi Claims: al-Qaffari on the Notion of Imamate

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hasan Nadem 1
  • Mahboobeh Abolghasem Doolabi 2
1 Associate professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD student, Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Al-Qaffari, a prominent and influential contemporary Wahhabi figure, authored a book critiquing Shiite doctrines, representing the Wahhabi stance against Shiism. Regarding the concept of imamate, he associates it with succession (wiṣāya). By tracing the origin of this notion to ʿAbd Allāh b. Sabaʾ, a Jewish figure, he asserts that the Shia understanding of succession is an imported, non-Islamic teaching. This article utilizes reliable Sunni sources to analyze and critique the issues raised in al-Qaffari’s argument concerning imamate. Additionally, it clarifies the concepts of imamate and succession, demonstrating their universal application to all prophets, including the Prophet of Islam. A comparative examination of ʿAbd Allāh b. Sabaʾ and other Jews who converted to Islam, such as Kaʿb al-Aḥbār, Zayd b. Thābit, Wahab b. Munabbih, and ʿAbd Allāh b. Salām, highlights the extent of their influence on Muslims. Furthermore, Quranic verses and the perspectives of Sunni exegetes are cited to elucidate the shared doctrines between Islam and other monotheistic religions, refuting al-Qaffari’s unsupported claims and countering accusations by other Wahhabis against Shias, particularly concerning the exclusive Shiite doctrine of imamate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • concept of imamate
  • concept of succession
  • ʿAbd Allāh b. Sabaʾ
  • al-Qaffari
  • doctrines shared by religions
قرآن کریم
ابن‌اثیر، علی بن‌محمد جزری (1409ق)، اسد الغابه فی تمییز الصحابه، بیروت: دار الفکر.
ابن‌اثیر، علی بن‌محمد جزری (1417ق)، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن‌العدیم، عمر بن‌أحمد (2010م)، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، تحقیق سهیل زکار، بیروت: دار الفکر.
ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (۱۴۰۶ق)، منهاج السنة النبویه فی نقض کلام الشیعة و القدریة، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن‌سعود الإسلامیه.
ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1408ق)، الفتاوى الکبرى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌جوزى، عبدالرحمن بن‌على‏ (1422ق)، زاد المسیر فی علم التفسیر، عبدالرزاق المهدی‏، بیروت‏: دار الکتاب العربی‏.
ابن‌حنبل، احمد (1403ق)، فضائل الصحابة، تحقیق وصی‌الله محمد عباس، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌خلدون، عبدالرحمان بن‌محمد (1408ق/1988م)، دیوان المبتدأ والخبر فی تاریخ العرب والبربر ومن عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر (تاریخ ابن‌خلدون)، خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
ابن‌سعد، محمد (1410ق)، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن‌عبدالبر، یوسف بن‌عبدالله (1412ق)، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت: دار الجیل.
اصفهانی، ابونعیم احمد بن‌عبدالله (1405ق الف)، حلیة الأولیاء، بیروت: دار الکتاب العربی.
اصفهانی، ابونعیم احمد بن‌عبدالله (1405ق ب)، الضعفاء، فاروق حمادة، دار الثقافة - الدار البیضاء.
بخاری، محمد بن‌اسماعیل (1410ق)، صحیح بخاری، قاهره: لجنه احیاء کتب السنه.
بخاری، محمد بن‌اسماعیل (بی‌تا)، تاریخ صغیر، تحقیق محمود إبراهیم زاید، قاهره: دار الوعی، مکتبة دار التراث.
بغوی، عبدالله بن‌محمد (1421ق/2000م)، معجم الصحابة، تحقیق محمد الأمین بن‌محمد الجکنی، کویت: مکتبة دار البیان.
بلاذری، أحمد بن‌یحیى (1417ق/1996م)، جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت: دار الفکر.
ثعلبى، احمد بن‌ابراهیم (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی.
جواد، علی (1968م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: بی‌نا.
حسینی قزوینی، سید محمد (1434ق/2013م)، نقد کتاب اصول مذهب الشیعة، محمد حسن السعدی، قم: مؤسسة ولی العصر للدراسات الاسلامیة.
حقى بروسوى، اسماعیل (بى‌تا)، تفسیر روح البیان،؛ بیروت: دار الفکر.
ذهبی، محمد بن‌احمد (1382ق)، میزان الاعتدال، بیروت: دار المعرفه للطباعة والنشر.
ذهبی، محمد بن‌احمد (1427ق/2006م)، سیر أعلام النبلاء، قاهره: دار الحدیث.
ذهبی، محمد بن‌احمد (بی‌تا)، المغنی فی الضعفاء، تحقیق دکتور نور الدین عتر، بی‌جا.
زرکلی، علی بن‌فارس دمشقی (2002م)، الأعلام، دار العلم للملایین، چاپ پانزدهم.
طبرانی (1404ق/1983م)، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن‌عبدالمجید السلفی، الموصل: مکتبة العلوم والحکم.
طبرى، محمد بن‌جریر (1403ق)، تاریخ الامم والملوک، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طبرى، محمد بن‌جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه‏.
طنطاوى، سید محمد (بی‌تا)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌جا.
طه حسین (۲۰۰۲م)، الفتنة الکبری، قاهره: دار المعارف، چاپ دوازدهم.
عسقلانی، ابن‌حجر (1415ق)، الإصابة فی معرفة الصحابة، تحقیق عادل أحمد عبدالموجود و على محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
عسکری، سید مرتضی (1396ش)، عبدالله بن‌سبأ و دیگر افسانه‌های تاریخی، ترجمه سید احمد فهری زنجانی، محمد صادق نجمی و هاشم هریسی، مجمع علمی اسلامی.
عسکری، سید مرتضی (1426ق)، معالم المدرستین، مرکز الطباعة والنشر للمجمع العالمی لاهل البیت (عهم).
فخر رازى، ابوعبدالله محمد بن‌عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب‏، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى.
فراء بغوى، حسین بن‌مسعود (1420ق)، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، عبدالرزاق المهدى‏، بیروت‏: داراحیاء التراث العربى‏.
فیروزآبادی، سید مرتضی (1392ق)، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، تهران، چاپ دوم.
فیروزآبادی، محمد بن‌یعقوب (1415ق)، قاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیه.
قفاری، ناصر بن‌عبدالله (1414ق)، اصول مذهب الشیعة الامامیه اثنی عشریه عرض و نقد، بی‌جا.
مجلسی، محمدباقر (1315ق)، بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مظفر، محمدرضا (1374ش)، عقائد الامامیه، قم: منشورات شریف رضی.
نسایی، احمد بن‌شعیب (1405ق)، فضائل الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
واقدی، محمد بن‌عمر (1417ق/1997م)، فتوح الشام، بیروت: دار الکتب العلمیة.