بررسی و تحلیل دو حکمت متشابه از نهج‌البلاغه درباره زنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، میبد، ایران

10.22034/jis.2023.326699.1791

چکیده

نهج‌‌البلاغه یکی از منابع مهم اسلامی است و تبیین کلام امام علی(ع) نقش مهمی در معرفی شخصیت آن حضرت دارد. این مقاله با هدف تحلیل حکمت «الْمَرْأةُ عَقْرَبٌ حُلْوَةُ اللّسْبَه» و حکمت «الْمَرْأةُ شرٌّ کلُّها و شرُّ ما فیها أنّه لابدّ منها» نگارش یافته است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با چشم‌پوشی از سندیت و شأن صدور، به بررسی نسخه‌ای، ترجمه‌ای و زبانی این دو روایت و نظرات شارحان همت گماشته است. آن گاه با در نظر گرفتن محکمات و تکیه بر مباحث زبان‌شناسی، جهت دستیابی به خوانشی صحیح تلاش کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امام علی(ع) همواره ارزش ویژه‌ای برای زنان قائل بوده و دو حدیث مذکور، جهت پایبندی به مسئولیت‌ها و در مقابل گرفتاری‌های زندگی صادر شده‌اند. دریافت‌های نادرست از این دو روایت ریشه در عوامل گوناگون، از جمله نبود ترجمه‌های دقیق، بی‌توجهی به جایگاه کلی زنان در نهج‌البلاغه و به‌مخصوص اهتمام نداشتن به مباحث زبانی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study and Analysis of Two Ambiguous Sayings in Nahj al-Balāgha regarding Women

نویسندگان [English]

  • mohammad ghafoorimanesh 1
  • hamid hamidian 2
1 PhD student, Nahj al-Balagha Studies and Teachings, University of Meybod, Meybod, Iran
2 Assistant professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Meybod, Meybod, Iran
چکیده [English]

Nahj al-balāgha is a significant Islamic source containing the words of Imam ʿAlī, which play a major role in introducing his character. This article aims to analyze two sayings in Nahj al-balagha: "Woman is a scorpion whose sting is sweet" and "Woman is evil, all in all, and the worst of it is that one cannot do without her." Employing the descriptive-analytical method, irrespective of the reliability of their chains of transmission, this article examines the versions, translations, and linguistic features of these two sayings, along with the views of commentators. By considering clear and non-ambiguous doctrines and relying on linguistic issues, it seeks to attain accurate readings of these two statements. Research findings indicate that Imam ʿAlī consistently held a special value and respect for women. However, the issuance of the above two hadiths pertains to commitments for responsibilities and against the problems in life. Inaccurate interpretations of these two hadiths stem from various factors, including a lack of precise translations, ignorance of the general status of women in Nahj al-balagha, and a lack of understanding of linguistic issues.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam ʿAlī
  • Nahj al-balagha
  • sayings
  • linguistics
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آمدى، عبدالواحد بن‌محمد (1366ش)، غرر الحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
آیتی، عبدالمحمد (1378ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ابن‌ابی‌الحدید، عزّالدین (1404ق)، شرح النهج‌البلاغه، محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: منشورات مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن‌میثم بحرانی، میثم بن‌علی (1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر الکتاب.
اردبیلی، حسین بن‌شرف‌الدین (1370ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، قم: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت.
ارفع، کاظم (1378ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات فیض کاشانی.
انصارى قمی، محمدعلى (1399ق)، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: نوین.
بستانی، فؤاد افرام (1375ش)، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، ترجمه رضا مهیار، تهران: انتشارات اسلامی.
جعفری، محمدمهدی (1380ش)، پرتوی از نهج‌البلاغه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1388ش)، زن در آئینه جلال و جمال، قم: اسراء.
حجتی، مهدی (1382ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: فاخر.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل‌البیت(عهم) لإحیاء التُّراث.
خوانساری، آقا جمال محمد بن‌حسین (1366ش)، شرح غرر الحکم، دانشگاه تهران.
خویی، حبیب‌الله (1400ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه، تهران: مکتبه الاسلامیه.
دشتی، محمد (1380ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، قم: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع).
رسولی محلاتی، هاشم (1378ش)، ترجمه غرر الحکم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سبحانی، جعفر (1419ق)، الحدیث النبوی بین الروایة والدرایة، قم: مؤسسة الاِمام الصادق(ع).
شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن‌علی بن‌بابویه القمی (1369)، من لایحضره الفقیه، شرح علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق.
عبده، محمد (بی‌تا)، شرح نهج‌البلاغه، قاهره: مطبعه الاستقامه.
فاضلی دهکردی، مهدی؛ فرمیهنی فراهانی، محسن (1389)، «بررسی هویت زن در نهج‌البلاغه و دلالت‌های تربیتی آن»، دوماهنامه علمی- پژوهشی دانشور رفتار، سال 17، شماره 45، ص 140-156.
فتاحی‌زاده، فتیحه؛ رسولی راوندی، محمدرضا؛ حاتمی‌راد، الهه (1394)، «بررسی روایات امام علی(ع) در توصیف ویژگی‌های فردی زن»، پژوهش‌نامه علوی، سال6، شماره2، ص45-80.
فراهیدی، خلیل بن‌احمد (1410ق)، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت.
فقیهی، علی‌اصغر (1376ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: صبا.
فیض‌الاسلام اصفهانی، علی‌نقی (1368ش)، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فقیه.
قرشی، علی‌اکبر (1371ش)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مصطفوی، حسن (1360ش)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مغنیه، محمدجواد (1979م)، فی ظلال نهج‌البلاغه، بیروت: دار العلم للملایین.
مکارم شیرازی، ناصر (1375ش)، پیام امام امیرالمؤمنین، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
موسوی، عباس‌علی (1418ق)، شرح نهج‌البلاغه، بیروت: دار الرسول الاکرم.
نمازی، علی (1384ق)، مستدرک سفینة البحار، ج4، قم: مؤسسة النشر الإسلامی لجماعة المدرسین.