مطالعه تطبیقی دیدگاه ملاصدرا و شیخ احمد احسایی درباره سرنوشت بدن انسان پس از مرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرکزی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرکزی، تهران، ایران

3 استاد گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرکزی، تهران، ایران

10.22034/jis.2023.312175.1734

چکیده

سرنوشت انسان پس از مرگ اهمیتی اساسی برای انسان‌ها دارد و هم در ادیان و هم نزد فلاسفه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ارتباط این موضوع با بحث معاد جسمانی بر اهمیت آن می‌افزاید. درباره نحوه زندگی انسان پس از مرگ دیدگاه‌های متفاوتی مطرح شده است، از جمله اینکه انسان در زندگی پس از مرگ از بدن بهره‌مند است. ملاصدرا و شیخ احمد احسایی از قائلان به این دیدگاه هستند. این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوا از طریق داده‌های کتابخانه‌ای، آثار ملاصدرا و احسایی را با رویکردی تطبیقی بررسی کرده است. ملاصدرا بر اساس مبانی فلسفی‌اش، چون اصالت وجود، تشخص وجود، حرکت جوهری و رابطه نفس و بدن، در تبیین عقلانی و فلسفی نحوه کیفیت بدن انسان پس از مرگ تلاش کرده است. احسایی نیز با طرح کالبدی چهارلایه برای انسان، از طرح عوالم و مراتب چندگانه که منجر به سیری نزولی و صعودی برای انسان می‌شود، در تبیین این موضوع بهره برده است. ملاصدرا و احسایی در نهایت در اینکه انسان در زندگی پس از مرگ از وجود بدن بهره‌مند است اشتراک نظر دارند، اما کیفیت این بدن در این دیدگاهشان متفاوت است. همچنین در هر دو دیدگاه عینیت بدن اخروی با بدن دنیوی مبتنی بر نوع خاصی از معنای عینیت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Mullā Ṣadrā’s and Shaykh Aḥmad al-Aḥsāʾī regarding the Fate of the Human Body after Death

نویسندگان [English]

  • sasan Yaghmaei 1
  • Muhammad Ekwan 2
  • Enshallah Rahmati 3
1 PhD student, Comparative Philosophy, Department of Philosophy, Islamic Azad University, Central Branch, Tehran, Iran
2 Associate professor, Department of Philosophy, Islamic Azad University, Central Branch, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Philosophy, Islamic Azad University, Central Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

The fate of humans after death holds paramount significance, resonating deeply in both religious doctrines and philosophical discourse. Its intertwining with the concept of bodily resurrection adds to its importance. There are diverse perspectives regarding the nature of human postmortem existence, with some asserting the presence of a corporeal form in the afterlife. Advocates of this stance include Mullā Ṣadrā and Shaykh Aḥmad al-Aḥsāʾī. Employing a content analysis method using library data, this research conducts a comparative study of the works of Mullā Ṣadrā and al-Aḥsāʾī. Drawing upon his philosophical principles, such as the primacy of existence, individuation of existence, substantial movement, and soul-body relationship, Mullā Ṣadrā endeavors to furnish a plausible philosophical account of the nature of the human postmortem body. On the other hand, al-Aḥsāʾī posits a four-layered body for humans, utilizing the framework of multiple worlds and degrees that culminate in descending and ascending journeys. While both Mullā Ṣadrā and al-Aḥsāʾī affirm the presence of a body in the afterlife, they diverge in their explanations of its nature. Furthermore, both perspectives offer distinct interpretations of the afterlife body's identity in relation to the earthly body.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mullā Ṣadrā
  • al-Aḥsāʾī
  • soul
  • body
  • afterlife body

مراجع

ابن‌سینا (1395)، الهیات از کتاب شفاء، ترجمه ابراهیم دادجو، تهران: امیر کبیر.
احسایی، شیخ احمد (1355)، شرح الزیارة الجامعة الکبیره، کرمان: چاپخانه سعادت.
احسایی، شیخ احمد (1430ق)، جوامع الکلم، بصره: مطبعه الغدیر.
اسعدی، حجت؛ فخار نوغانی، وحیده (1400)، «بازخوانی معاد جسمانی در پرتوی وحدت شخصی وجود در حکمت صدرایی»،حکمت صدرایی، شماره 18، ص 23-37.
اسکندری، رسول (1399)، «تبیین موطن و جایگاه معاد جسمانی در اندیشه صدرا»، حکمت اسلامی، شماره 2، ص 99-73.
اصفهانی، ملا اسماعیل (1400)، شرح الحکمه العرشیه (پاسخ به اشکالات احسایی بر عرشیه ملاصدرا)، تصحیح و تحقیق احسان کردی اردکانی، تهران: حکمت.
باقری، علی‌اکبر (1389)، «آرای کلامی شیخیه»، معرفت کلامی، شماره 4، ص 35-58.
باقری، علی‌اکبر (1391)، «اصطلاح هورقلیا در اندیشه شیخ احمد احسایی و سهروردی»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، شماره 53، ص 199-217.
تفتازانی، سعدالدین (1419ق)، شرح المقاصد، بیروت: عالم الکتب.
دهقانی محمودآبادی، محمدحسین (1389)، «ملاصدرا و تحلیل عقلانی معاد جسمانی»، اندیشه دینی، شماره 36، ص 124-101.
طاهرزاده، اصغر (1370)، معرفة النفس و الحشر، اصفهان: دفتر نشر جنگل، چاپ دوم.
عامری، وحیده (1384)، «بررسی مسئله بقای نفس و معاد نزد سه فیلسوف مسلمان ابن‌سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا»، حکمت سینوی، شماره 30، ص 124-151.
کربن، هانری (1395)، ارض ملکوت، ترجمه ان‌شاءالله رحمتی، تهران: نشر سوفیا.
کرمانی، محمدکریم خان (1355)، ارشاد العوام، کرمان: چاپخانه سعادت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، شرح جلد هشتم اسفار اربعه، جزء دوم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مفتونی، نادیا؛ رضایی‌نیا، مهدی (1390)، «بررسی تطبیقی چیستی جسم رستاخیز نزد ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا»، فلسفه دین، شماره 10، ص 93-110.
ملاصدرا (1380)، المبدأ و المعاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ سوم.
ملاصدرا (1382)، الشواهد الربوبیه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ سوم.
ملاصدرا (1391)، الحکمة العرشیه، تهران: انتشارات مولی.
ملاصدرا (1999م)، الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، چاپ پنجم.
نجفی‌افرا، مهدی (1384)، «معاد جسمانی از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا»، فلسفه تحلیلی، شماره 4، ص 181-198.
نجفی‌افرا، مهدی (1392)، معاد در فلسفه صدرایی، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، چاپ اول.
نصر، سید حسین (1382)، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
همدانی، حاج میرزا محمدباقر (1384)، رساله معادیه، ترجمه سید هاشم لاهیجی، مشهد: بی‌نا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار