سبک و سیره امام سجاد(ع) در تربیت اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق و فقه مقارن دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران

3 استادیار گروه تصوف و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران

10.22034/jis.2023.307318.1716

چکیده

یکی از ابعاد سبک زندگی امام سجاد(ع)، سبک تربیتی آن حضرت است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی سبک تربیتی امام(ع) را در تربیت اخلاقی افراد جامعه بررسی کند و به این سؤال اساسی پاسخ دهد که سبک و سیره امام سجاد(ع) در تربیت اخلاقی افراد جامعه چگونه بوده است و از چه روش‌هایی در تربیت اخلاقی افراد استفاده کرده است. نگارندگان کوشیده‌اند سبک و سیره امام(ع) در تربیت اخلاقی افراد و متربیان را در سه بُعد شناختی، گرایشی و عاطفی و عملی بررسی کنند. تبیین جهان‌بینی و بنیان ارزش‌های اخلاقی، پرورش آگاهی و آشنا کردن متربی با آموزه‌های اخلاقی، بیان داستان‌های اخلاقی و مواجهه با فرقه‌های انحرافی از روش‌های مهم شناختی در سبک تربیتی اخلاقی افراد جامعه است. محبت و مهرورزی، تکریم شخصیت، رعایت مقتضای حال، تشویق و تنبیه، موعظه و الگودهی از روش‌های مهم عاطفی و گرایشی آن حضرت(ع) در تربیت اخلاقی است. تزکیه نفس، امر به معروف و نهی از منکر، گریه و عزاداری و تشکیل حوزه‌های علمی نیز از روش‌های مهم تربیتی در سبک تربیت اخلاقی امام سجاد(ع) است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Imam al-Sajjād’s Method and Practice of Moral Education

نویسندگان [English]

  • enayat sharifi 1
  • ali farsi madan 2
  • Rahman Bolhasani 3
1 Associate professor, Department of Islamic Teachings, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Assistant professor, Department of Comparative Law and Fiqh, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant professor, Department of Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

One dimension of Imam al-Sajjād’s lifestyle is his approach to training and education. This research employs a descriptive and analytical method to explore the Imam’s techniques in morally educating individuals. It seeks to address a fundamental question: What were Imam al-Sajjād’s methods and practices in moral education, and how did he go about morally training individuals? Our study delves into the Imam's approach to moral training in three aspects: cognitive, attitudinal and emotive, and practical. In this moral educational style, the primary cognitive methods encompass elucidating the worldview and establishing moral values, enhancing the trainee’s awareness of moral doctrines, recounting moral stories, and addressing deviated sects. The emotive and attitudinal methods employed by the Imam in moral education involve kindness and affection, honoring the trainee’s character, observing their moods, providing encouragement and admonishment, engaging in preaching, and offering role models. Finally, the principal practical methods of Imam al-Sajjād in moral training include the purification of the soul, promoting what is right and discouraging what is wrong, expressing grief through weeping and mourning, and establishing religious seminaries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam al-Sajjād
  • moral training
  • educational method

مراجع

قرآن کریم
صحیفه سجادیه (1376ش)، قم: دفتر نشر الهادی، چاپ اول.
ابراهیمی‌فر، علی‌اصغر (1385ش)، بررسی نظام تربیتی صحیفه سجادیه، قم: مرکز پژوهش‌های صدا و سیما، چاپ اول.
ابن‌ابی‌الحدید، محمد ابوالفضل ابراهیم (1967ق)، شرح نهج البلاغه، بیروت، دار الاحیاء الکتب العربیه، چاپ دوم،
ابن‌شعبه حرانی، حسن بن‌علی (1404ق)، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، تحقیق/تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم.
ابن‌طاووس (1417ق)، اللهوف فی قتلی الطفوف، قم: انوار الهدی.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، تحقیق/تصحیح جمال‌الدین میردامادی، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم.
اربلی، علی بن‌عیسی (1381ق)، کشف الغمه فی معرفة الائمة، تبریز: بنی‌هاشمی، چاپ اول.
الهامی‌نیا، علی‌اصغر (بی‌تا)، تعلیم و تربیت دراسلام، اداره آموزش عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه.
برقی، احمد بن‌محمد بن‌خالد (1371ق)، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
بلاذری، احمد بن‌یحیی (1417ق)، الانساب، تحقیق زکاوری، بیروت: الفکر.
پیشوایی، مهدی (1379ش)، سیره پیشوایان، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ یازدهم.
جمعی از پژوهشگران (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائرة المعارف اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1403ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول.
حسینی زبیدی، محمد مرتضى (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، چاپ اول.
دینوری، ابن‌قتیبه (1371ش)، الامامة والسیاسه، تحقیق علی شیری، قم: منشورات شریف رضی، چاپ اول.
 راغب اصفهانى، حسین بن‌محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت - دمشق، چاپ اول.
شافعی، کمال‌الدین محمد بن‌طلحه (1419ق)، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت: مؤسسه دار البلاغ.
شامی، یوسف بن‌حاتم (1420ق)، الدر النظیم فی مناقب الائمة اللهامیم، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
شیخ صدوق، محمد بن‌علی (1385ش)، علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول.
شیخ صدوق، محمد بن‌علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه؛ تحقیق/تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
شیخ صدوق، محمد بن‌علی (1362)، توحید، تصحیح سید هاشم حسینی تهرانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شیخ طوسی، محمد بن‌حسن (1373)، رجال ‌الطوسی، تصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
شیخ مفید، محمد بن‌محمد (1413ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم، چاپ اول.
طبرسی، احمد بن‌علی (1403ق)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تحقیق/تصحیح محمدباقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول.
طبری، عمادالدین حسن بن‌علی (1334)، کامل بهایی، قم: مؤسسه طبع و نشر.
طریحی، فخرالدین بن‌محمد (1375ش)، مجمع البحرین، تحقیق/تصحیح احمدحسین اشکوری، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
عمید، حسن (1390)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
فراهیدی، خلیل بن‌أحمد (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
قمی، شیخ عباس (1385ش)، مفاتیح الجنان، ترجمه الهی قمشه‌ای، قم: انتشارات سرور، چاپ پنجم.
قمی، شیخ عباس (1390)، منتهی الآمال، ویراسته کاظم عابدین مطلق، تهران: مبین اندیشه.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1429ق)، الکافی، قم: دار الحدیث، چاپ اول.
 لیاقت‌دار، محمدجواد (1386ش)، تعلیم و تربیت از دیدگاه امام سجاد(ع)، تهران: دفتر نشر معارف، چاپ اول.
مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (1389ش)، فرهنگ‌نامه اصول فقه،پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
مسعودی، ابوالحسن علی بن‌حسین (1382)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390ش)، سجاده‌های سلوک، شرح مناجات‌های حضرت سجاد(ع)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
مطهری، مرتضی (1373ش)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا، چاپ 24.
ملکوتی‌فر، ولی‌الله (1388)، تربیت در نهج البلاغه، سبزوار: امید مهر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار