جایگاه شیعیان در کتابت کتاب مجمل اللغة اثر ابن‌فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

از کتاب مجمل اللغة نوشته ابن‌فارس در موضوع لغت عربی، نسخه‌های خطی کهن و نفیسی از قرن پنجم و ششم باقی مانده است. بررسی این نسخه‌ها نشان می‌دهد تعدادی از آنها به دست کاتبان و عالمان شیعه کتابت و تصحیح شده است. در بخش نخست مقاله با مراجعه به نُه نسخه موجود از این کتاب از سده پنجم نشان داده می‌شود تعدادی از آنها به دست کاتبان و عالمان شیعی کتابت و تصحیح شده است. در بخش دوم مقاله نسخه‌ای کهن، نفیس و شیعی از کتاب مجمل اللغة معرفی شده که در مجالس مختلف (ظاهراً در قم و شاید ری) قرائت و سماع شده، و بر چند عالم امامی به نام‌های محمد بن علی بن بندار، حسن بن فادار قمی و رشید الرازی هم قرائت شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Position of Shiites in Writing the Book Mojmal al-Loghah by Ibn Fares

نویسندگان [English]

  • rasool jazini 1
  • bashir salimi 2
1 Expert in Islamic History, University of Islamic Religions, Tehran
2 Assistant Professor, Quran and Hadith Department, University of Islamic Religions, Tehran
چکیده [English]

There are ancient and exquisite codices of Mojmal al-Loghah written by Ibn Fares on Arabic literature, belonging to the 5th and 6th centuries. Examining these manuscripts shows that some of them were written and corrected by Shiite scribes and scholars. In the first part of the article, referring to the nine existing copies of this book from the fifth century, it is shown that some of them were written and corrected by Shiite writers and scholars. In the second part of the article, an ancient, exquisite, and Shiite copy of the book Mojmal al-Loghah is introduced, which was read and listened to in various circles (apparently in Qom and perhaps Ray), and it was presented to several Imami scholars namely Mohammad ibn Ali ibn Bondar, Hasan ibn Fadar Qomi, and Rashid al-Razi.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Codex
  • Mojmal al-Loghah
  • Shiite Scribes
  • Mohammad ibn Ali ibn Ahmad ibn Bondar
  • Hasan ibn Fadar Qomi
  • Shams al-Maali ibn Ali al-Mohammadi

مراجع

آقابزرگ طهرانی، محمد محسن (1403). الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الاضواء، الطبعة الثانیة.
آقابزرگ طهرانی، محمد محسن (1430). طبقات اعلام الشیعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن انباری، عبد الرحمن بن محمد (1405). نزهة الألباء فی طبقات الأدباء، تحقیق: ابراهیم السامرائی، اردن: مکتبة المنار.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1390). کمال الدین و تمام النعمة، تهران: مکتبة الصدوق.
ابن شعار موصلی، مبارک (1426). قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن فارس، احمد (1406). مجمل اللغة، تحقیق: زهیر عبد المحسن سلطان، بیروت: مؤسسة الرسالة.
افشار، ایرج؛ و همکاران (1352). فهرست نسخه‌های خطی کتاب‌خانه و موزه ملک، تهران: کتاب‌خانه ملی ملک.
افندی، میرزا عبدالله (1403). ریاض العلماء، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
امین، سید محسن (1403). اعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
پاکتچی، احمد (1385). مکاتب فقه امامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
حسینی اشکوری، احمد (بی‌تا). فهرست نسخه‌های خطی کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم: بی‌نا.
حموی، یاقوت بن عبد الله (1993). معجم الادباء، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
دانش‌پژوه، محمدتقی؛ افشار، ایرج (1346). نشریه نسخه‌های خطی کتاب‌خانه دانشگاه، تهران: چاپ‌خانه دانشگاه تهران.
ذهبی، محمد بن احمد (1417). تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
رحمتی، محمدکاظم (1397). درآمدی بر شناخت نسخه‌های نهج‌البلاغه، تهران: دانشگاه مذاهب اسلامی.
سزگین، فؤاد (1408). تاریخ التراث العربی، ریاض: جامعة الامام محمد بن سعود.
سمعانی، عبد الکریم بن محمد (1417). معجم الشیوخ، ریاض: دار عالم الکتاب.
سیدی، محمد (1370). «ابن‌فارس»، در: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
شرف الدین عاملی، عبد الله (1411). مع موسوعات رجال الشیعة، لندن: الارشاد.
ششن، رمضان؛ و همکاران (1406). فهرس مخطوطات مکتبة کوپریلی، است‍ان‍ب‍ول: م‍ن‍ظم‍ه الم‍ؤت‍م‍ر الاس‍لام‍ی.
صفدی، خلیل بن ایبک (1420). الوافی بالوفیات، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1420). فهرست کتب الشیعة و اصولهم، تحقیق: السید عبد العزیز الطباطبائی، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا) (1392). تهران: کتاب‌خانه ملی ایران.
قزوینی رازی، عبدالجلیل (1358). نقض، تحقیق: جلال‌الدین محدث، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
مجلسی، محمد باقر (بی‌تا). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
منتجب الدین رازی، علی بن عبید الله (1404). فهرست أسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، تحقیق: عبد العزیز الطباطبائی، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار