تحلیل محتوای جایگاه اهل بیت (ع) در کتب هدیه‌های آسمان ویژه اهل سنت، و بررسی و نقد آن از منظر جوامع روایی و تفاسیر عامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تربیتی، گرایش آموزش ابتدایی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی تحلیلی جایگاه اهل بیت (ع) در کتاب‌های هدیه‌های آسمان ویژه اهل سنت از منظر جوامع روایی عامه نگاشته شده است. روش مطالعه توصیفی، و از نوع تحلیل محتوای کیفی به شیوه استقرایی است. جامعه آماری، کل 10 کتاب هدیه‌های آسمانی ابتدایی تشیع و اهل سنت است که نمونه آماری با هدف پرداختن به اهل بیت (ع) به صورت هدفمند تعیین شد؛ سپس با مطالعه دقیق اعضای نمونه آماری در کتب تشیع، پنج مضمونِ دایره شمول، ویژگی‌ها، فضایل، سیره و وظایف ما در قبال اهل بیت (ع)، و در کتب اهل سنت، چهار مضمونِ دایره شمول، سیره، فضایل، و وظایف ما در قبال اهل بیت (ع) استخراج شد که هر کدام شامل تعدادی مقوله است و جدول دوبُعدی مضمون- ‌مقوله این پژوهش طراحی شد. نتیجه این پژوهش با توجه به آنچه از تحلیل داده‌ها به دست آمد، نشان می‌دهد جایگاه اهل بیت (ع) در کتب هدیه‌های آسمان اهل سنت به‌درستی تبیین نشده است، با اینکه نکاتی نظیر مصداق اهل بیت (ع) در آیه تطهیر، واقعه کساء، نزول سوره هل أتی و آیه مودت در جوامع روایی اهل سنت تأییدشده و پذیرفته است، از کتاب هدیه‌های آسمان اهل سنت حذف شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis-content of the Position of the Ahl al-Bayt (AS) in the Books of Heavenly Gifts (for the Sunnis), and Its Review and Critique from the Perspective of Narrative Collections and Sunni Interpretations

نویسندگان [English]

  • Aliyyeh Rezadad 1
  • Seyyedeh Melika Amirinejad 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Teachings, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 Master's Student in Educational Sciences (Elementary Education), Islamic Azad University, Mashhad, Iran,
چکیده [English]

The present paper has been written with the aim of analyzing the position of the Ahl al-Bayt (AS) in the books of heavenly gifts (for the Sunnis) from the perspective of Sunni narrative collections. The research was conducted using descriptive method and inductive qualitative content analysis. The statistical population was all 10 books of elementary heavenly gifts for the Shiites and the Sunnis, and the statistical sample was determined purposefully to address the Ahl al-Bayt (AS). Then, by carefully studying the statistical sample members in Shiite books, five themes (scope, characteristics, virtues, practices, and our duties towards the Ahl al-Bayt (AS)), and in Sunni books, four themes (scope, practices, virtues, and our duties towards the Ahl al-Bayt (AS)) were extracted, each of which contains a number of categories. Afterward, a two-dimensional table of themes-categories of this research was designed. The result of this study, according to what was obtained from the analysis of the data, shows the position of the Ahl al-Bayt (AS) in the books of heavenly gifts (for the Sunnis), has not been properly explained, and although subjects such as the example of the Ahl al-Bayt (AS) in the verse of purification, the event of Kasaa, the revelation of surah al-Ensan, and the verse of Mawaddat have been confirmed and accepted in the Sunni narrative collections, they have been removed from the books of heavenly gifts (for the Sunnis).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahl al-Bayt (AS)
  • Content Analysis
  • Heavenly Gifts
  • Sunnis
  • Shiites
قرآن کریم.
آلوسی، محمد (1415). روح المعانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن ‌بطریق، یحیی بن حسن (1417). خصائص الوحی المبین، قم: دار القرآن الکریم.
ابن‌ جوزی، یوسف بن عبد الرحمن (بی‌تا). تذکرة الخواص، تهران: مکتبة نینوی الحدیثة.
ابن‌ حنبل، احمد بن محمد (بی‌تا). المسند، بیروت: دار صادر.
ابن‌ عبد ربه، احمد بن محمد (بی‌تا). العقد الفرید، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن ‌عربی، محمد بن عبد الله (1422). تفسیر ابن العربی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن ‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1412). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار المعرفة.
ابن ‌مردویه، احمد بن موسی (1424). مناقب علی بن ابی ‌طالب (ع)، قم: دارالحدیث.
ازدی، مقاتل بن سلیمان (1424). تفسیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ایمان، محمدتقی؛ نوشادی، محمودرضا (1390). «تحلیل محتوای کیفی»، در: پژوهش، ش2، ص15-44.
بابایی، علی‌اکبر (1380). «پژوهشی در آیه مودت»، در: معرفت، ش‌48، ص‌63-68.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1401). الجامع الصحیح، بیروت: دار الفکر.
بغوی، حسین بن مسعود (بی‌تا). معالم التنزیل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بیضاوی، عبد الله بن عمر (بی‌تا). انوار التنزیل، بیروت: دار الفکر.
ترمذی، محمد بن عیسی (1403). السنن، بیروت: دار الفکر.
ثعلبی، احمد بن محمد (1422). الکشف والبیان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جاحظ، عمرو بن بحر (بی‌تا). العثمانیة، بیروت: دار الکتاب العربی.
حاکم نیشابوری، ابو عبد الله (بی‌تا). المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار المعرفة.
حسکانی، عبیدالله (1411). شواهد التنزیل، تهران، مؤسسه چاپ و نشر فرهنگ اسلامی.
خوارزمی، الموفق بن احمد (1414). المناقب، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
زمخشری، محمود بن عمر (1407). الکشاف عن حقائق غموض التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
ساروخانی، باقر (1380). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سیوطی، عبد الرحمن بن ابی ‌بکر (بی‌تا). الدر المنثور، بیروت: دار المعرفة.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1404). المعجم الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طبری، محمد بن جریر (1415). جامع البیان، بیروت: دار الفکر.
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فرات کوفی، فرات بن ابراهیم (1410). التفسیر، تهران: مؤسسه چاپ و نشر فرهنگ اسلامی.
قاضی نعمان، نعمان بن محمد (1383). دعائم الاسلام، قاهره: دار المعارف.
قاضی نعمان، نعمان بن محمد (1414). شرح الاخبار، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
قرطبی، محمد بن احمد (1405). الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1362). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مرعشی نجفی، شهاب ‌الدین (1411). شرح احقاق الحق، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
میبدی، رشیدالدین (1363). کشف الاسرار، تهران: امیرکبیر.
میلانی، سید علی (1390). مهرورزی به اهل بیت (ع) از دیدگاه قرآن و سنت، قم: حقایق اسلامی.
نحاس، احمد بن محمد (1409). معانی القرآن، مکة المکرمة: جامعة ‌ام القری.
نسائی، احمد بن شعیب (1411). السنن الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نسائی، احمد بن شعیب (بی‌تا). خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی‌ طالب (ع)، تهران: مکتبة نینوی الحدیثة.
نسفی، عبدالله بن احمد (بی‌تا). تفسیر النسفی، بی‌جا: بی‌نا.
نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی‌تا). الجامع الصحیح، بیروت: دار الفکر.
واحدی، علی بن احمد (1411). اسباب النزول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
هیثمی، نورالدین (1408). مجمع الزوائد، بیروت: دار الکتب العلمیة.