جایگاه تشیع در قانون اساسی از منظر روح‌الله خمینی و سید علی خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

2 استادیار امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

3 استاد علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

راجع به جایگاه دین و مذهب در نظام‌های سیاسی حاکم بر کشورها، به صورت کلی سه نوع نظام متصور است: 1. نظام‌های سیاسی غیرمذهبی، 2. نظام‌های سیاسی مبتنی بر رسمیت مذهب در قانون‌گذاری، 3. نظام‌های سیاسی با رسمیت کامل دین و مذهب در تمام شئون کشور. نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری شیعی با حاکمیتی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی، جزء الگوی دوم محسوب می‌شود؛ لذا در این مقاله می‌کوشیم جایگاه تشیع در قانون اساسی و دیدگاه‌های دو رهبر انقلاب اسلامی ایران، روح‌الله خمینی و سید علی خامنه‌ای، را بکاویم. برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی‌تحلیلی و منابع کتاب‌خانه‌ای و دیجیتال کمک می‌گیریم. به نظر می‌رسد با تصویب مذهب تشیع در قانون اساسی و تأکید رهبران دینی و سیاسی بر اهمیت و جایگاه تشیع، نتایج پذیرفتنی و موجهی در این زمینه‌ها به دست آمده است: عرصه‌های داخلی نظیر «وحدت‌نظر در قانون‌گذاری و اداره مملکت»، «تضمین بقای انقلاب و استقلال نظام»، «تأمین حقوق اقلیت‌ها» و «تقویت و تحکیم فرآیند دموکراسی‌سازی، نظیر حفظ و تقویت سازوکارهای مشارکت سیاسی»، «حفظ امنیت داخلی کشور» و عرصه‌های خارجی نظیر وحدت جهان تشیع و جلوگیری از عملیاتی‌شدن سیاست‌های تفرقه‌آمیز و دشمنانه علیه وحدت جهان اسلام.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Shiism in the Constitution from the Perspective of Ruhollah Khomeini and Seyyed Ali Khamenei

نویسندگان [English]

  • Abdolreza Rashed 1
  • Hadi Jamshidiyan 2
  • Mohammad baqer Khorramshad 3
1 PhD Student in National Security Studies, Higher National Defense University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of National Security, Higher National Defense University, Tehran, Iran
3 Professor of Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Regarding the position of religion in the political systems of the countries, there are generally three types of systems: 1. Non-religious political systems 2. Political systems based on the recognition of religion in legislation 3. Political systems with full recognition of religion in all the affairs of the country. The system of the Islamic Republic of Iran, as a Shiite state with a government based on Islamic values, is part of the second model; therefore, in this article, we try to examine the position of Shiism in the constitution and scrutinize the views of the two leaders of the Islamic Revolution of Iran, Ruhollah Khomeini and Seyyed Ali Khamenei. To achieve this goal, we use a descriptive-analytical method and library and digital resources. It seems that with the adoption of the Shiite religion in the constitution and the emphasis of religious and political leaders on the importance and position of Shiism, acceptable and justified results have been achieved in the following areas: domestic areas such as "unity in legislation and administration of the country", "ensuring the survival of the revolution and the independence of the system", "securing the rights of minorities", "strengthening the process of democratization, such as maintaining and strengthening mechanisms of political participation", "maintaining internal security" and external areas such as the unity of the Shiite world and the prevention of the implementation of divisive and hostile policies against the unity of the Islamic world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiism
  • Security
  • Unity
  • Islamic Values
  • Constitution
  • Iran
تقی‌زاده، احمد (1394). «سلسله جلسات بازخوانی مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی سال 1358؛ بررسی اصل دوازدهم/ موضوع جلسه هجدهم مشروح مذاکرات»، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، 15/4/1394.
جلوداریان، امید (1395). «منظومه فکری رهبر معظم انقلاب درباره وحدت شیعه و سنی»، در: https://b2n.ir/a11911.
حسینی عارف، سید علی‌رضا (1395). ترجمان معرفت، قم: مجمع جهانی اهل بیت b.
حضرتی، حسن (1383). مأخذشناسی توصیفی تاریخ تشیع امامیه در ایران، تهران: پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی.
حقیقت، سید صادق (1377). علل و عوامل انقلاب اسلامی، قم: طه.
حکیمی، محمدرضا (1357). تفسیر آفتاب: نگرشی به رسالت اسلام و حماسه انسان در رهبری امام خمینی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خامنه‌ای، سید علی (1370). «دیدار با اعضای شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت b در تاریخ 4/7/1370»، در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2496
خامنه‌ای، سید علی (1372). «دیدار با میهمانان کنفرانس جهانی اهل بیت b در تاریخ 8/11/1372»، در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45306
خامنه‌ای، سید علی (1382). «دیدار با اعضای مجمع جهانی اهل بیت b »، در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3397
خامنه‌ای، سید علی (1389). خطبه‌های نماز جمعه تهران، در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10955
خامنه‌ای، سید علی (1390). «بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری»، در: farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17226.
خمینی، روح‌الله (1368 الف). صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2، 3 و 11.
خمینی، روح‌الله (1368 ب). وصیت‌نامه الاهی‌سیاسی، یاد، ش15.
فتحی، محمد؛ کوهی اصفهانی، کاظم (تهیه و تنظیم) (1399). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به همراه نظرات تفسیری شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
مهرآیین، مصطفی؛ فاضلی، محمد (1386). «فرهنگ و انقلاب: دیدگاه‌های مایکل فیشر درباره انقلاب اسلامی ایران»، در: متین، ش35 و 35، ص151-174.
ورعی، سید جواد (1393). «رسمیت مذهب تشیع در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، در: شیعه‌شناسی، دوره 12، ش‌4 (48)، ص37-74.
هاشمی، سید محمد (1383). «قانون اساسی و حاکمیت مردم»، در: حقوق اسلامی، س2، ش3، ص325-333.