اعتبارسنجی روایات کتاب مصباح المتهجد و سلاح المتعبد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

ادعیه مأثوره بخش مهمی از احادیث شیعه را در بر می‌گیرد. تدوین این‌گونه از مأثورات از همان دوره‌های نخستین محل توجه محدثان بوده ‌است. کتاب جامع و ارزشمند مصباح المتهجد و سلاح المتعبد از مشهورترین مواریث حدیثی شیعه در باب ادعیه است که مؤلف آن، شیخ طوسی، از محدثان برجسته قرن چهارم و پنجم است. این کتاب از قدیمی‌ترین گونه نگارشی ادعیه است که به دست ما رسیده و از لحاظ تاریخی جایگاه خاصی دارد. بر اساس شواهد موجود، پس از شیخ طوسی، بسیاری از محدثان به این کتاب به عنوان یکی از منابع و مصادر حدیثی توجه داشته و به آن استناد داده‌اند. هدف اصلی و محور این پژوهش بررسی میزان درجه اعتبار روایات کتاب مصباح المتهجد است. بررسی بر اساس مختار نگارندگان بر مشرب وثوق سندی بوده و نتیجه این پژوهش، ضعف سندی‌رجالی روایات این کتاب به دلیل موقوف، مرفوع یا مرسل‌بودن اسناد و وجود راویان ضعیف، مجهول و مهمل است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Validity Investigation of the Narrations of the Book "Mesbah al-Motehajjed wa Selah al-Moteabbed"

نویسندگان [English]

  • Rahin Takfalah 1
  • Seyyed Mohammad Baqer Hojjati 2
  • Mehdi Mehrizi Toroghi 3
1 PhD Student in Quran and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Quran and Hadith, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Narrated prayers are an important part of Shiite hadiths. Compilation of such prayers has been the focus of the hadith scholars since the first periods. The comprehensive and valuable book Mesbah al-Motehajjed wa Selah al-Moteabbed is one of the most famous Shiite hadith heritages on prayer, the author of which is Sheikh Tusi, one of the prominent hadith scholars in the fourth and fifth centuries. This book is one of the oldest types of prayer writing that has reached us and has a special place in history. According to the available evidence, after Sheikh Tusi, many hadith scholars have considered and referred to this book as one of the sources of hadith. The main purpose and focus of this research is to investigate the degree of validity of the narrations of the book Mesbah al-Motehajjed. The study is based on the reliability of transmitters, according to which the result of the research is the weakness of the narrations due to being Moghouf (going back to the companions of the infallibles), Marfou (including the omission of some of the transmitters from the beginning of the chain of transmission), Mursal (lacking the chain of transmission) as well as including weak, unknown and unconfirmed transmitters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mesbah al-Motehajjed
  • Sheikh Tusi
  • Validity Investigation
  • Reliability of Transmitters

مراجع

آقابزرگ طهرانی، محمدحسن (بی‌تا). حیاة الشیخ الطوسی ضمن النهایة شیخ الطوسی، قم: انتشارات قدس محمدی.
ابن جوزی، سبط (1422). مرآة الزمان فی تواریخ الاعیان، بیروت: عالم الکتب.
ابن طاووس، علی بن موسی (1409). الاقبال بالاعمال الحسنة، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
ابن طاووس، محمد بن علی (1330). جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع، قم: دار الرضی.
استادی، رضا (1362). «تألیفات شیخ طوسی»، در: نور علم، ش62، ص98-103.
استرآبادی، محمدعلی (1422). منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (1414). الرسائل الفقهیة، قم: کنگره جهانی بزرگ‌داشت شیخ اعظم انصاری.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (1415). کتاب الصلاة، قم: کنگره جهانی بزرگ‌داشت شیخ اعظم انصاری.
بحرالعلوم، محمد (بی‌تا). فوائد الرجالیة، تهران: منشورات مکتبة الصادق.
بحرانی، یوسف بن احمد (1405). الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بهمن‌پوری، عبدالله؛ موحدی، عظیم (1388). «بررسی علل اختلاف آرای فقها در رویکرد به اخبار»، در: مطالعات اسلامی فقه و اصول، ش83، ص81-112.
میرحسینی، یحیی (1396). «هویت و اصالت روایات طبی با رویکرد نقد بیرونی»، در: پاکتچی، احمد (سرپرست علمی)، جستارهایی در اعتبارسنجی و فهم روایات طبی، تهران: انتشارات طب سنتی ایران.
جزائری، محمدجعفر (1416). هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم: دارالکتب.
جعفریان، رسول (1375). «ادب دعا در شیعه»، در: نامه مفید، ش5، ص205-234.
الحارثی العاملی (بهائی)، بهاء الدین محمد بن حسین (1411). مفتاح الفلاح، بیروت: دار الأضواء.
حر عاملی، محمد بن حسن (1416). وسائل الشیعة الی تحصیل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
حلی، ابن فهد (1410). عدة الداعی و نجاح الساعی، قم: دار الکتب الاسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1417). خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
حموی بغدادی، یاقوت (1397). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
خانی، حامد (1386). گونه‌شناسی تألیفات دعایی عالمان مسلمان تا ابن‌طاووس و سیر تحول آن، استاد راهنما: عباس همامی، رساله دکتری الاهیات و فلسفه، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). معجم رجال الحدیث، نجف: مؤسسه اسلامی آیت‌الله خویی.
دیاری بیگدلی، محمدتقی (1382). «بررسی حجیت مراسیل ابن‌ابی‌عمیر»، در: پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، پیش‌شماره1، ص211-237.
دیاری بیگدلی، محمدتقی (1384). «داوری در باب تعارض آرای نجاشی و دیگر رجال‌شناسان متقدم شیعه»، در: علوم حدیث، ش35 و 36، ص211-237.
ربانی بیرجندی، محمدحسن (1378). «وثوق صدوری و وثوق سندی و دیدگاه‌ها»، در: فقه، ش19-20، ص145-207.
ربیع نتاج، علی‌اکبر؛ اکبری، زهرا (1391). «کاوشی در دعای ام‌داوود»، در: سفینه، ش36، ص82-105.
رحمان ستایش، کاظم (بی‌تا). توثیقات عام و خاص، بی‌جا: دانشگاه قرآن و حدیث.
سبحانی، جعفر (1414). کلیّات فی علم الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
شبیری زنجانی، سید جواد (13/12/96). درس خارج اصول: thaghrir.ismc.ir
شبیری زنجانی، محمد جواد (بی‌تا). اصول الرجال، بی‌جا: مؤسسة الولاء للدراسة الاسلامیة.
صالح، صبحی (1085). علوم الحدیث و مصطلحه، بیروت: دار العلم للملایین.
طباطبایی، عبد العزیز (1416). مکتبة العلامة الحلی، قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
طباطبایی، محمد بن علی (بی‌تا). مفاتیح الاصول، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
طبرسی، احمد بن علی (1403). الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
طوسی، محمد بن حسن (1411). مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت: مؤسسة الفقه الشیعة.
طوسی، محمد بن حسن (1417). عدة الاصول، قم: بی‌نا.
طوسی، محمد بن حسن (1420). فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، به کوشش: سید عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی.
العاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1381). الرعایة لحال البدایة فی علم الدرایة، قم: بوستان کتاب.
العاملی (شیخ بهایی)، بهاء الدین محمد بن حسین (بی‌تا). الاربعون حدیثا، قم: انتشارات اسلامی.
عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی (1414). المصباح فی الادعیة والصلوات والزیارات والاحراز والعوذات، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی (1418). البلد الامین والدرع الحصین، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
العاملی، حسن بن زین الدین (1362). منتقی الجمان فی الاحادیث الصحاح والحسان، قم: جامعه مدرسین.
العاملی، حسین بن عبد الصمد (1401). وصول الاخیار الی وصول الاخبار، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
العاملی، زین الدین بن علی (1421). البدایة فی علم الدرایة، قم: بی‌نا.
العاملی، محمد بن حسین (1425). زبدة الاصول مع حواشی المصنّف علیها، قم: دار البشیر.
العاملی، محمد بن حسین (بی‌تا). مشرق الشمسین، مشهد: آستان قدس رضوی.
عراقی، ضیاءالدین (بی‌تا). نهایة الافکار، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عزیز، مجتبی؛ مطیعی، میثم (1393). «مبنای ملاک ترجیح اقوال رجالیون در تعارض جرح و تعدیل»، در: حدیث‌پژوهی، ش11، ص49-84.
علی‌نژاد، ابوطالب (1390). «آشنایی با طریق شیخ طوسی و نقش کاربردی آن»، در: حدیث حوزه، ش2، ص7-31.
غروی نائینی، نهله؛ جاویدانی، نیره (1384). «نگاهی به روش تدوین سند در کتاب من لایحضر الفقیه»، در: مطالعات اسلامی، ش68، ص87-116.
غلام‌علی، احمد (1392). «اعتبارسنجی الصحیفة السجادیة»، در: علوم حدیث، ش 69، ص32-58.
فیض کاشانی، محمد حسن بن شاه مرتضی (1406). الوافی، اصفهان: کتاب‌خانه امیرالمؤمنینj.
قمی، ابوالقاسم (1378). قوانین الاصول، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
قمی، عباس (1377). مفاتیح الجنان، تهران: قدیانی.
مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل (1416). منتهی المقال فی احوال الرجال معروف به رجال بوعلی، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
مامقانی، عبدالله (1411). مقباس الهدایة، قم: مؤسسة آل البیت.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد باقر (1423). زاد المعاد و مفتاح الجنان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
مدیر شانه‌چی، کاظم (1387). درایة الحدیث، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
مسعودی، عبدالهادی (1389). وضع و نقد حدیث، تهران: سمت.
معارف، مجید (1395). تاریخ عمومی حدیث، تهران: کویر.
مفید، محمد بن محمد (1416). کتاب المزار، ترجمه: محمدباقر ابطحی، قم: کنگره هزاره شیخ مفید.
مکی العاملی الجزینی، محمد بن جمال الدین (بی‌تا). ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
موسوی الغریفی، محیی الدین (بی‌تا). قواعد الحدیث، قم: مکتبة المفید.
موسوی خمینی، روح‌الله (بی‌تا). کتاب البیع، قم: اسماعیلیان.
موسوی عاملی، محمد بن علی (1410). مدارک الاحکام فی شرح الشرائع الاسلام، قم: مؤسسة آل البیت b.
مهریزی، مهدی (1377). «تعارض اخبار»، در: علوم حدیث، ش9، ص2-8.
النجاشی، احمد بن علی (1407). الرجال، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمد (بی‌تا). عوائد الایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نرم‌افزار درایة النور (بی‌تا). نسخه 2/1، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نوری، حسین بن محمد تقی (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت‌‌ b لاحیاء التراث.
همدانی، رضا (بی‌تا). مصباح الفقیه، قم: مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار