بررسی اعتبار مقاصد شریعت در آثار فقهای امامیه با تأکید بر دیدگاه امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فقه و مبانی حقوق، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی -

2 استادیار فقه و اصول، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی.

چکیده


مقاصد شریعت علم به اهداف شریعت و فهم غایات آن است. فقهای امامیه از قرن سوم به مقاصد شریعت اهتمام داشتند و فقهای معاصر افق جدیدی در فهم مقاصد شریعت گشوده‌اند. این مقال با بررسی تحلیلی‌توصیفی مقاصد شریعت که موضوعی فقهی، کلامی و اصولی است و تأثیر مستقیمی در استنباط فقهای امامیه دارد و در پاسخ به میزان اعتبار مقاصد شریعت در آثار فقهای امامیه، ضمن تتبع در آثار فقهای شیعه و تأکید بر دیدگاه‌های امام خمینی، به این نتیجه رسیده است که: 1. از نظر امامیه، شریعت مقاصدی دارد و احکام، از این اهداف، تبعیت می‌کند؛ 2. کشف مقاصد شریعت، حداقل در ابواب معاملات پذیرفته شده است؛ 3. فقهای شیعه در مقام استنباط کمابیش از مقاصد شریعت استفاده کرده و از آن در توسعه و تعمیق فقه امامیه بهره برده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Validity of Maqasidi Shari`at, Purposes of Divine Law, in Imamiyeh Jurists` Works with an Emphasis on Imam Khomeini`sView

نویسندگان [English]

  • mahdi shooshtari 1
  • mohamad heidari 2
1 استادیار فقه و مبانی حقوق، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی -
2 استادیار فقه و اصول، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی.
چکیده [English]

Maqasidi Shari`at is a scientific field for understanding purpose and desired goal of Shari`at. Since the third century, Imamiyah jurists have paid attention to Maqasidi Shari`at and contemporary jurists have opened new ways for understanding Divine law`s final purposes. The paper, studying Maqasidi Shari`at with an analytical and descriptive method as an interdisciplinary topic of theology, usul and fiqh with direct effect on foqaha`s inference has concluded that: 1. For Imamiyah, Shari`at has its special purposes and feqhi judgments follow the purposes. 2. At least, the purposes of Divine law have been inferred in the book of interactions. 3. When inferring, Imami foqaha have paid attention to the purposes of Divine laImami fiqh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maqasidi Shari`at
  • Interests and Corruptions
  • wisdom
  • cause
قرآن کریم.
کتاب مقدس (2015). ترجمه فارسی انجیل، تهران: انتشارات ایلام (نسخه اینترنتی).
آمدی، علی بن محمد (1418). الاِحکام فی اصول الاَحکام، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة
الثالثة.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1421). مجموع الفتاوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن ‌عاشور، محمد طاهر (1421). مقاصد الشریعة الاسلامیة، اردن: دار النفائس.
انصاری، مرتضی بن محمد (1415). دراسات فی المکاسب المحرمة، قم: نشر تفکر.
انصاری، مرتضی بن محمد (بی‌تا). مطارح الأنظار، قم: آل البیت.
ایازی، محمدعلی (1386). ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بحرالعلوم، محمدتقی (1403). بلغة الفقیه، تهران: منشورات مکتبة الصادق.
جوینی، عبدالملک بن عبدالله (1418). البرهان فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: آل البیت.
حسنی، اسماعیل (1416). نظریة المقاصد عند الامام محمّد الطاهر بن عاشور، هیرندن (آمریکا): المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
حسینی، محمد (1417). الاجتهاد والحیاة، قم: مرکز الغدیر الدراسات الاسلامیة.
حسینی قائم‌مقامی، عباس (1378). کاوش‌های فقهی، تهران: امیرکبیر.
حلی، جعفر بن حسن (1403). معارج الأصول، تحقیق: محمدحسین رضوی، قم: آل‌ البیت.
خادمی، نورالدّین بن مختار (1421). علم المقاصد الشرعیة، ریاض: مکتبة العبیکان.
خراسانی، محمدکاظم (1409). کفایة الاصول، قم: آل البیت، چاپ اول.
خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهة، تقریر: محمدعلی التوحیدی، قم: مکتبة الداوری.
خویی، سید ابوالقاسم (1418 الف). فقه الشیعة، کتاب الطهارة، قم: مؤسسه آفاق.
خویی، سید ابوالقاسم (1418 ب). موسوعة الامام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
رشتی، میرزا حبیب‌الله (1313). بدائع الافکار، قم: آل البیت.
ریسونی، احمد (1991). نظریة المقاصد عند الامام الشاطبی، رباط: دار الامان.
زمانی، محمدحسن (1393). «بررسی تطبیقی مقاصد شریعت»، در: حبل المتین، دوره سوم، ش6، ص30-49.
سبحانی، جعفر (1419). مصادر الفقه الاسلامی، بیروت: دار الاضواء.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). الاعتصام بالکتاب والسنة، قم: نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت7.
سبحانی تبریزی، جعفر (1384). «نقش زمان و مکان در استنباط»، در: فقه اهل بیت7، ش43، ص53-127.
شاطبی، ابراهیم بن موسی (1341). الموافقات فی اصول الاحکام، بیروت: دار الفکر.
صدر، سید محمدباقر (1417). اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طوسی، محمد بن الحسن (1390). الاستبصار، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طوسی، محمد بن الحسن (1407). تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (بی‌تا). القواعد والفوائد، قم: مکتبة المفید.
علی‌دوست، ابوالقاسم (1384). «فقه و مقاصد شریعت»، در: فقه اهل بیت7، ش41، ص118-158.
غزالی، ابو حامد محمد (بی‌تا). الاقتصاد فی الاعتقاد، مصر: المطبعة المحمودیة للتجاریة.
غزالی، محمد بن محمد (1390). شفاء الغلیل فی بیان الشبه والمخیل و مسالک التعلیل، بغداد: الارشاد.
غزالی، محمد بن محمد (1417). المستصفی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فاسی، علال (1411). مقاصد الشریعة الاسلامیة و مکارمها، رباط: دار الامان، الطبعة الرابعة.
فاضل، مقداد بن عبدالله (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مروج، محمدجعفر (1415). منتهی الدرایة، قم: دار الکتاب جزایری.
مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول فقه، تهران: انتشارات المعارف الاسلامی.
معرفت، محمّدهادی (1369 الف). «الامام و وسائل الفقه والفقاهة»، در: التوحید، ش48، ص118-134.
معرفت، محمّدهادی (1369 ب). «واقع‌نگری در بینش فقهی امام»، در: کیهان اندیشه، ش29، ص39-44.
مغنیه، محمدجواد (1421). فقه الامام الصادق7، قم: مؤسسه انصاریان.
مقدّس اردبیلی، احمد بن محمّد (1421). مجمع الفائدة والبرهان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1422). بحوث فقهیة هامّة، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب7.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1415). المکاسب المحرمة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
خمینی.
موسوی خمینی، سید روح‌اللّه (1421 الف). کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
خمینی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1421 ب). کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
خمینی.
نائینی، محمدحسین (1368). أجود التقریرات، قم: مصطفوی.
نجفی، محمّدحسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث
العربی.
نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: بی‌نا، الطبعة الثانیة.