بررسی تأکیدات نهج‌البلاغه درباره حقوق اقلیت‌های دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان

2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی واحد خوراسگان اصفهان

چکیده

در حکومت پیامبر اکرم (ص) اقلیت‌های دینی، شامل مسیحیان، یهودیان و مجوسیان، جزئی از جامعه اسلامی محسوب شدند و این تلفیق برگرفته از دستور خداوند در قرآن، همچون آیات 8 و 9 سوره مبارکه ممتحنه، انجام گرفت همان­گونه که در سیره و احادیث امامان معصوم (ع) نیز قابل مشاهده است؛ از جمله نامه امیرمؤمنان علی (ع) به مالک اشتر در نهج‌البلاغه که مستندی متقن از دستورات و تأکیدات مهم، همچون رعایت عدالت اجتماعی و برخورد همراه با مهر و عطوفت کارگزاران حکومت با اقلیت‌های دینی است. حضرت همچنین لزوم انجام تکالیف اقلیت‌ها، مانند پرداخت جزیه، و برخورداری‌شان از حقوقی همچون حق مشارکت سیاسی و فعالیت­ اقتصادی در جامعه اسلامی را جهت حفظ یکپارچگی و رشد حکومت اسلامی گوشزد کرده است. در این مقاله با بررسی متون نهج‌البلاغه تأکیدات حضرت علی (ع) درباره حقوق اقلیت‌های دینی را بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Consideration of Emphases in Nahj al-Balāgha on the Rights of Religious Minorities

نویسندگان [English]

  • mohamadmahdi shaghaghi 1
  • javad panjepour 2
  • ahmad abedini 3
1 PhD student, Department of Theology and Islamic Teachings—Islamic Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Islamic Azad University, Khorasgan Unit, Isfahan
2 Assistant professor, Department of Theology and Islamic Teachings—Islamic Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Islamic Azad University, Khorasgan Unit, Isfahan
3 Assistant professor, Department of Theology and Islamic Teachings—Islamic Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Islamic Azad University, Khorasgan Unit, Isfahan
چکیده [English]

During the reign of the Prophet of Islam, religious minorities, including Christians, Jews, and Magi, were deemed parts of the Islamic community, and their coexistence with Muslims was implied by Quranic orders, as in verses 8 and 9 of Sura al-Mumtaḥina, as well as the practice and hadiths of Infallible Shiite Imams, including Amīr al-Mu’minīn ‘Alī’s letter of Mālik al-Ashtar in Nahj al-Balāgha, which is a reliable document featuring crucial orders and emphases, such as the observance of social justice as well as compassionate treatment of religious minorities by governmental agents. The Imam points out that religious minorities are obliged to fulfil their duties, such as jizya payments, and that they have rights such as political participation and economic activities in the Islamic society, so as to protect the integrity and development of the Islamic government. In this paper, we study texts of Nahj al-Balāgha to examine Imām ‘Alī’s emphases on the rights of religious minorities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • government
  • Infallibles (Ma’ṣūmīn)
  • Nahj al-Balāgha
  • minorities
  • religion

منابع

ابن‌سعد، محمد (1405ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دارصدرا.
ابن‌هشام، عبدالملک (1363)، السیره النبویه، قم: انتشارات ایران.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن‌هبةالله (1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، بیروت: دارالاحیاء الکتاب العربی.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن‌عمر (1409ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
امام خمینی، روح‌الله (1379)، تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
بخاری، محمد اسماعیل (1286)، صحیح بخاری، بیروت: دار ابن‌کثیر.
بلاذری، احمد بن‌یحی (1417ق)، انساب الاشراف، بیروت: مؤسسه اعلمی للمطبوعات.
جرداق، جرج (1379)، امام علی صدای عدالت انسانی، ترجمه هادی خسروشاهی، تهران: نشر سماط.
جعفری، محمدتقی (1373)،اصول حکمت سیاسی اسلام، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه، چ2.
حر عاملی، محمد بن‌‌حسن (1384)، وسائل الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حرانی، ابن‌شعبه (1423)، تحف العقول، بیروت: مؤسسه اعلمی.
حلى، جعفر بن‌حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2.
سبحانی، جعفر (1370ش)، مبانی‌ حکومت‌ اسلامی، قم: نشر توحید.
طوسی، محمد بن‌حسن (1387)، المبسوط، تهران: مکتبه المرتضویه.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1401ق)، الکافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری، بیروت: دار صعب ـ دارالتعارف، چ4.
مکارم شیرازی، ناصر (1380)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامی.
مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار شهید مطهری (سیرى در سیره نبوى)، قم: انتشارات صدرا، چ8.
خفاجی، شذی (1378)، «حقوق اقلیت‌ها در حکومت اسلامی»، ترجمه مهدی حسینیان، حکومت اسلامی، ش سوم، ص 106ـ127.