خوانش مقایسه‌ای ترکیب‌بند «رثای امام حسین (ع)» صباحی بیدگلی با ترکیب‌بند محتشم کاشانی بر اساس هنجارگریزی معنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ادبیات عرب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه فرهنگ و رسانه، دانشگاه شهید محلاتی، قم، ایران

3 دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22034/jis.2023.312235.1732

چکیده

هنجار آن روشی است که اکثریت جامعه آن را می‌پذیرد و هنجارگریزی عدول از این روش است. هنجارگریزی یا آشنایی‌زدایی بحثی است در نقد صورت‌گرا و یکی از نظریه‌های ادبی معاصر است. زبان‌شناسان و نظریه‌پردازان معاصر برای هنجارگریزی انواع گوناگونی را معرفی کرده‌اند که هنجارگریزی معنایی یکی از پُربسامدترین آنهاست که شاعر با استفاده از آن پیام هنری‌اش را به مخاطب عرضه می‌کند. صباحی بیدگلی در رثای امام حسین (ع)، ترکیب‌بندی به تأسی از محتشم کاشانی سروده که نشان از کاردانی وی در تصویرآفرینی و خلق صحنه‌های بدیع دارد. از ویژگی‌های برجسته این ترکیب‌بند استفاده فنی و هنری از هنجارگریزی معنایی و آرایه‌ها و صور خیال و عناصر بلاغی همچون انواع تشبیه، استعاره، کنایه و صنایع بدیعی است. در این پژوهش ضمن بررسی آشنایی‌زدایی معنایی در ترکیب‌بند مذکور و بیان زیبایی‌هایش، این ترکیب‌بند را با ترجیع‌بند محتشم مقایسه، و به برخی شباهت‌ها و اختلاف‌های این دو اثر اشاره کرده‌ایم

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Sabahi Bidgoli's Composition "The Lament of Imam Hoseyn (AS)" and Mohtasham Kashani's Composition Based on Semantic Deviation

نویسندگان [English]

  • shiva sadegi 1
  • arman mohamadi 1
  • ehsan mostafapoor 2
  • hedieh jahani 3
1 Assistant Professor Department of Arabic Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Culture and Media, Shahid Mahalati University, Qom, Iran
3 PhD in Arabic Language and Literature, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

The norm is the method accepted by the majority of society, and deviation is avoidance of the method. Deviation or defamiliarization is a topic raised in formal criticism and is one of the contemporary literary theories. Contemporary linguists and theoreticians have introduced various types of deviation, of which semantic deviation is one of the most common, used to convey artistic messages to the audience. Sabahi Bidgoli wrote a composition in the mourning of Imam Hoseyn (AS) following Mohtasham Kashani, which shows his expertise in depicting and creating innovative scenes. One of the prominent features of this composition is the technical and artistic use of semantic deviation, literary arrays, fictional images, and rhetorical elements such as similes, metaphors, irony, and rhetorical techniques. In this research, while examining the semantic defamiliarization in the above-mentioned composition and expressing its beauty, we compare it with Mohtsham's and point out some similarities and differences between these two works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantic Deviation
  • Sabahi Bidgoli
  • Composition
  • Elegy
  • Rhetoric
  • Fictional Images

مراجع

آیدنلو، سجاد (1387). نارسیده ترنج، تهران: سخن.
ابن اثیر، ضیاء الدین (1956). المثل السائر فی الأدب الکاتب والشاعر، مصر: مکتبة النهضة.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1408). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
امین، احمد (1967). النقد الادبی، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الرابعة.
پرتو بیضایی، حسن (1338). مقدمه دیوان صباحی بیدگلی، به اهتمام: عباس کی‌منش، تهران: زوّار.
حازم، علی؛ امین، مصطفی (1384). البلاغة الواضحة، طهران: مؤسسة الصادق (ع) للطباعة والنشر، الطبعة الرابعة.
حقیقت، عبدالرفیع (1368). فرهنگ شاعران زبان فارسی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
خلیفه شوشتری، محمدابراهیم؛ ماستری فراهانی، جواد (1393). «هنجارگریزی معنایی در قصیده رحل النهار بدر شاکر سیاب»، در: پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، س4، ش10، ص33-59.
خندان، تاج‌الدین؛ فرزاد، عبدالحسین (1393). «هنجارگریزی در شعر شاملو»، در: زیباشناسی ادبی، دوره 5، ش21، ص151-186.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366). ادوار شعر فارسی: از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران: توس.
شمیسا، سیروس (1368). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس، چاپ دوم.
شمیسا، سیروس (1371). بیان، تهران: فردوس، چاپ دوم.
صباحی بیدگلی (1365). دیوان، به کوشش: احمد کرمی، تهران: نشریات ما.
صفوی، کوروش (1373). از زبان‌شناسی به ادبیات، تهران: سوره مهر، چاپ دوم.
عبدالله، محمّدحسن (2002). ابراهیم طوقان: حیاته و دراسات فنیة فی شعره، الکویت: مؤسسة جائزة عبد العزیز سعود البابطین للابداع الشعری.
علوی مقدم، مهیار (1377). نظریه‌های نقد ادبی معاصر، تهران: آیدین.
قریشی‌زاده، عبدالرضا (1371). «جلوه‌های زیبایی‌شناسی در ترکیب‌بند محتشم کاشانی»، در: ادبستان فرهنگ و هنر، ش31، ص10-12.
قمی، شیخ عباس (1363). هدیة الأحباب، تهران: امیرکبیر.
محتشم کاشانی (1373). دیوان، به کوشش: محمدعلی گرگانی، تهران: سعدی.
مقدادی، بهرام (1387). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی؛ از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
نوایی، عبدالحسین؛ صدری، مهدی (1380). مقدّمه تصحیح دیوان محتشم کاشانی، تهران: میراث مکتوب.
وحیدیان کامیار، تقی (1374). وزن و قافیه شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ چهارم.
وحیدیان کامیار، تقی (1385). بدیع از دیدگاه زیباشناسی، تهران: سمت.
هاشمی، احمد (1386). جواهر البلاغة، قم: حوزه علمیه.
همایی، جلال‌الدین (1368). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نیما.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار