قاعده لطف و جایگاه آن در اثبات وجوب بعثت انبیا و نصب امام از منظر متکلمان شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه فلسفه، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه عرفان اسلامی، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

قاعده لطف یکی از قواعد مهم و تأثیرگذار در میان متکلمان بوده و از جایگاه خاصی در علم کلام برخوردار است. این قاعده کلامی نقش مهمی در اثبات وجوب بعثت انبیا و نصب امام در نظریات متکلمان شیعه دارد. درباره چیستی مضمون قاعده لطف، دلایل وجوب لطف از جانب باری‌تعالی و اثبات وجوب ارسال رسل و نصب امام با تمسک به قاعده لطف، در آثار کلامی سخنان بسیاری آمده است. عالمان شیعه مانند نوبختی، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، علامه حلی و از میان متأخران، سید هاشم حسینی طهرانی و جعفر سبحانی، در مباحث مربوط به اثبات وجوب بعثت انبیا و نصب امامان از قاعده لطف بهره برده‌اند. برخی آن را مطابق حکمت الاهی و برخی صرفاً جود و کرم خدا دانسته‌اند. برخی این قاعده را در اثبات مسائل نبوت و امامت کارآمد می‌دانند و برخی در خور استناد نمی‌دانند. ولی در نهایت حاصل سخنان متکلمان شیعه، اثبات وجوب بعثت پیامبران و نصب امامان با استمداد از قاعده لطف است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Principle of Grace and Its Place in Proving the Necessity of Sending Prophets and Appointing Imams from the Viewpoint of Shia Theologians

نویسندگان [English]

  • alireza abdolrrahimi 1
  • mahdi dehbashi 2
  • seyed hosein vaezi 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Philosophy, Khorasgan Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
3 Associate Professor, Department of Islamic Mysticism, Khorasgan Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The principle of grace is one of the most important and influential beliefs among theologians and has a special place in theology. This principle plays an essential role in proving the necessity of sending prophets and appointing imams in the views of Shia theologians. There are various statements in theological works about the definition of the principle of grace, the reasons for the necessity of grace from the Exalted, and the proof of the necessity of sending messengers and appointing imams by referring to the principle of grace. Shia scholars such as Nobakhti, Sheikh Mofid, Sayyed Mortaza, Sheikh Tusi, Allameh Helli, and from among the later scholars, Sayyed Hashem Hosayni Tehrani, and Jafar Sobhani, have used the principle of grace in the debates related to proving the necessity of sending prophets and appointing imams. Some have considered the principle in accordance with divine wisdom, and some have treated it simply as God's grace and mercy. Some consider this principle effective in proving the issues of prophecy and imamate, and some deem it not worthy of reference. Finally, however, the words of Shia theologians all together prove the necessity of sending prophets and appointing imams using the principle of grace.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principle of Grace
  • Prophecy
  • Imamate
  • Shia Theologians
بحرانی، میثم بن علی (1406). قواعد المرام فی علم الکلام، تحقیق: احمد حسینی اشکوری، قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
بیابانی اسکویی، محمد (1389). «ضرورت وجود نبی بر اساس قاعده لطف»، در: سفینه، ش29، ص30-50.
بیدهندی، محمد؛ محمدپور، سکینه (1390). «تحلیل تطبیقی از قاعده لطف در دیدگاه متکلمان اسلامی»، در: الاهیات تطبیقی، س2، ش6، ص19-34.
حسینی طهرانی، سید هاشم (1365). توضیح المراد، تهران: مفید، ج2.
حلبی، تقی بن نجم (1375). تقریب المعارف، بی‌جا: محقق.
حلی، حسن بن یوسف (1363). أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت، تحقیق: محمد نجمی زنجانی، قم: شریف رضی.
حلی، حسن بن یوسف (1413). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، قم: انتشارات اسلامی.
ربانی گلپایگانی، علی (1381). «قاعده لطف و وجوب امامت»، در: انتظار موعود، ش5، ص111-132.
سبحانی تبریزی، جعفر (1425). الفکر الخالد فی بیان العقائد، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سید مرتضی، علی بن حسین (1433). الذخیرة فی علم الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شبر، عبدالله (بی‌تا). حق الیقین فی معرفة أصول الدین، قم: انوار الهدی.
طالقانی، نظرعلی (1373). کاشف الاسرار، تصحیح: مهدی طیب، تهران: رسا.
طوسی، محمد بن حسن (1411). الغیبة، قم: مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1405). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق: مهدی رجایی، قم: کتاب‌خانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
لاهیجی، عبدالرزاق بن علی (1383). گوهر مراد، تهران: سایه.
مفید، محمد بن محمد (1413 الف). النکت الاعتقادیة، تحقیق: رضا مختاری، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
مفید، محمد بن محمد (1413 ب). اوائل المقالات، تحقیق: ابراهیم انصاری زنجانی، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
ملایری، موسی (1394). «مفهوم‌سازی جدید از قاعده لطف و وجوب آن در آثار آیت‌الله سبحانی»، در: تحقیقات کلامی، ش8، ص107-126.
ملایری، موسی (1395). «تطور مضمون و مدلول قاعده لطف در کلام شیعه»، در: جستارهایی در فلسفه و کلام، س48، ش96، ص103-124.
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد (1405). تلخیص المحصل، بیروت: دار الاضواء.
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد (1407). تجرید الإعتقاد، تحقیق: محمدجواد حسینی جلالی، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی.
نوبختی، ابواسحاق (1413). الیاقوت فی علم الکلام، تحقیق: علی‌اکبر ضیایی، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.