دیدگاه یافعی در مرآة الجنان درباره جانشینی پیامبر (ص) و جانشینانش (خلفای سه‌گانه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه فلسفه و کلام، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

پیروان طریقت نعمت‌اللهیه تمام اقطابشان را شیعه می‌دانند. یافعی (متوفای 768 ه.ق.) یکی از این اقطاب و استاد سید نعمت‌الله ولی است. از تفاوت‌های برجسته شیعیان و اهل ‌سنت، نگاه متفاوتشان به جانشینی پیامبر (ص) است. یافعی در کتبش، به‌ویژه مرآة ‌الجنان، دیدگاهش را درباره این دو موضوع آورده است. این پژوهش در پی آن است تا با بررسی دیدگاه‌های او درباره جانشینی پیامبر (ص) و سه جانشین نخست ایشان، به مذهب وی پی ببرد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که یافعی یازده حدیث در فضائل خلیفه اول، شانزده حدیث در فضائل خلیفه دوم و دوازده حدیث در فضائل خلیفه سوم نقل کرده و درباره جانشینی رسول ‌خدا (ص) و حوادث مربوط به آن شبیه علمای اهل ‌سنت سکوت کرده، و فقط وقایعی را نقل کرده است که جانشینی خلیفه اول را اثبات می‌کند. بنابراین، با توجه به شواهد و قرائن، برخلاف ادعای نعمت‌اللهیه، وی مذهب اهل سنت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Yafei's View on the Succession of the Prophet (S) and His Successors (Three Successors) in Merat al-Jenan

نویسندگان [English]

  • Hasan Fatemi 1
  • Yousef Ghazbani 2
  • Mohammed Soori 3
1 PhD Student in Shia Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Philosophy and Theology, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
چکیده [English]

The followers of the Nematollahi sect believe that all their qotbs (spiritual leaders) are Shiites. Yafei (d. 768 A.H.) is one of these qotbs and the master of Sayyed Nematollah Wali. One of the prominent differences between Shiites and Sunnis is their different views on the succession of the Prophet (S). In his books, especially Merat al-Jenan, Yafei gave his opinions on these two issues. This research seeks to understand his religion by examining his views on the succession of the Prophet (S) and the first three caliphs. The findings of the research indicate that Yafei narrated eleven traditions on the virtues of the first caliph, sixteen traditions on the virtues of the second caliph, and twelve traditions on the virtues of the third caliph. Like Sunni scholars, he was silent about the succession of the Messenger of God (S) and the related events, and only narrated events that prove the succession of the first caliph. Therefore, according to the evidence, contrary to Nematollahi claim, he believes in the Sunni religion

کلیدواژه‌ها [English]

  • First Caliph
  • Second Caliph
  • Third Caliph
  • Abdollah Yafei
  • Merat al-Jenan
  • Succession
  • Caliphate

مراجع

ابن ابی ‌الحدید، عبد الحمید (1378). شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج12.
ابن ابی ‌الحدید، عبد الحمید (1385). شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن ‌أبی ‌شیبه، عبد الله بن‌ محمد (1429). المصنف فی الاحادیث والآثار، تحقیق: کمال یوسف الحوت، ریاض: مکتبة الرشد.
ابن اثیر، علی بن محمد (1407). الکامل فی التاریخ، تحقیق: ابو الفداء عبدالله قاضی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌ تیمیة الحرانی، احمد بن ‌عبد الحلیم (1406). منهاج السنة النبویة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی (1418). تذکرة الخواص، قم: منشورات الشریف الرضی، ج3.
ابن ‌حجر عسقلانی، شهاب الدین احمد بن علی (1418). فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج7.
ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد (1979). الصواعق المحرقة، مصر: مکتب القاهرة.
ابن حنبل، احمد (1430). مسند الامام احمد بن حنبل، قاهره: بی‌نا.
ابن ‌سعد، محمد بن ‌سعد هاشمی بصری (1410). الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار العلم العلمیة.
ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی (۱۳۷۶). المناقب آل ابی طالب، نجف: المکتبة الحیدریة، ج2.
ابن ‌طاووس، علی بن ‌موسی (1390). کشف المحجة، تحقیق: محمد حسّون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌ طاووس، علی بن‌ موسی (1400). الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم: مطبعة الخیام.
ابن‌ عبد البر، یوسف بن عبدالله (1992). الاستیعاب فی معرفة اصحاب، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج3.
ابن‌ قتیبه دینوری، أبو محمد عبدالله بن ‌مسلم (1363). الامامة والسیاسة، قم: منشورات الرضی، ج1.
ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم (1363). الامامة والسیاسة، قم: منشورات الرضی، ج3.
ابن کثیر دمشقی، ابو الفداء اسماعیل بن عمر (بی‌تا). البدایة والنهایة، تحقیق: احمد ابو ملهم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن ماجه، محمد بن یزید (1408). سنن ابن ماجه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن‌ علی (1376). مناقب آل ابی‌ طالب، قم: علامه، ج2.
اخطب خوارزم، موفق بن ‌احمد (1411). المناقب، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
امینی، عبد الحسین (1397). الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة.
الآجری، ابو بکر محمد بن الحسین (1420). الشریعة، الریاض: دار الوطن.
بحرانی، سید هاشم (۱۴۱۶). البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
بخاری، محمد بن اسماعیل (بی‌تا). صحیح بخاری، بیروت: دار الفکر.
بغوی، حسین بن مسعود (۱۴۲۰). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق: عبد الرزاق المهدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بلاذری، احمد بن یحیی (1417). انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر، ج2.
تابنده، علی (محبوب علی‌شاه) (1377). خورشید تابنده، تهران: حقیقت، چاپ دوم.
ترمذی، محمد بن عیسی (1419). صحیح ترمذی، تحقیق: احمد محمد شاکر، مصر: دار الحدیث، ج13.
ثعلبی، احمد بن ‌محمد (1422). الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جوینی خراسانی، ابراهیم بن محمد (۱۴۰۰). فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین والائمة من ذریتهم (ع)، بیروت: چاپ محمدباقر محمودی.
حاکم نیشابوری (1406). المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار المعرفة، ج3.
حسکانی، عبید الله بن احمد (1411). شواهد التنزیل لقواعد التنزیل، تحقیق: محمد باقر محمودی، بی‌جا: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة.
حلبی، علی بن برهان الدین (بی‌تا). سیرة الحلبیة، بیروت: المکتب الاسلامیة، ج1 و 3.
خطیب بغدادی، احمد بن علی (۱۴۱۷). تاریخ بغداد، بیروت: چاپ مصطفی عبد القادر عطا، ج1.
دیاربکری، حسن بن محمد (بی‌تا). تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت: مؤسسة شعبات.
ذهبی، محمد بن احمد (1963). میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت: دار الفکر.
سیوطی، جلال ‌الدین (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن (1414). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، ج4، 5 و 6.
شاه نعمت‌الله ولی (1355). رسائل، ج1، ش72، تهران: انتشارات خانقاه نعمت‌اللهی.
شاه نعمت‌الله ولی (1386). دیوان، شماره ۷۱، تهران: انتشارات خانقاه نعمت‌اللهی.
شرف الدین، سید عبد الحسین (۱۴۰۲). المراجعات، بیروت: چاپ حسین راضی.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم بن أبی بکر أحمد (بی‌تا). الملل والنحل، تحقیق: محمد سید کیلانی، بیروت: دار المعرفة، ج1.
صدوق، محمد بن ‌علی (1400). الامالی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
صفار قمی، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۰۶). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طبری، محمد بن جریر (بی‌تا). تاریخ الامم والملوک، بیروت: دار قاموس الحدیث.
عاملی، جعفر مرتضی (1426). الصحیح من سیرة النبی، قاهره: دار الحدیث.
غلام‌نژاد، فاطمه؛ سخایی، فرشته (1384). «احوال و آثار شیخ عبدالله یافعی»، در: عرفان ایران: مجموعه مقالات، ش24، ص20-30.
فرات کوفی، ابوالقاسم فرات بن ابراهیم (۱۴۱۰). تفسیر فرات کوفی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قشیری نیشابوری، عبدالکریم بن ‌هوازن (1374). رساله قشیریه، تهران: علمی و فرهنگی.
مالک بن ‌انس (2004). الموطأ، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مشایخ فریدنی، محمدحسین (1360). آفتاب در آیینه، تهران: بی‌نام، ج6.
مظفر، محمدرضا (۱۳۱۶). السقیفة، ترجمه: سید حسین مهدی الحسینی، قم: انصاریان.
 
مفید، محمد بن محمد (1413). الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: احیاء التراث.
مقریزی، تقی ‌الدین (1420). امتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، تحقیق: محمد عبد الحمید نمیسی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نباطی بیاضی، علی (۱۳۸۴). الصراط المستقیم، نجف: المکتبة الحیدریة.
نسائی، احمد ابن شعیب (1371). خصائص النسائی، تهران: مکتب نینوی الحدیثیة.
نعمانی، محمد بن ابراهیم (بی‌تا). الغیبة، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق.
‌نیشابوری، مسلم بن ‌حجّاج (1407). صحیح مسلم، تصحیح: محمّد فواد عبد الباقی، قاهره: دار الحدیث، ج3.
واعظی، عبدالعزیز بن‌ شیرملک (1335). مجموعه در ترجمه احوال شاه نعمت‌الله ولی کرمانی، تصحیح: ژان اوبن، تهران: انستیتو ایران و فرانسه قسمت ایران‌شناسی.
یافعی، عبدالله (1417). مرآة الجنان، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (بی‌تا). تاریخ یعقوبی، بیروت:‌ دار صادر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار