نظریه رأی در افعال الاهی: بررسی و ارزیابی دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد فلسفه، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

چکیده

متکلمان اسلامی فاعلیت خدا را بالاراده دانسته و اراده را صفت فعل و غیر از علم در نظر می‌گیرند. در این میان، میرزا مهدی اصفهانی در تبیین نحوه شکل‌گیری فعل الاهی نظریه رأی را مطرح می‌کند و میان رأی، اراده و مشیت تفکیک می‌کند. تحقیق حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و به شیوه کتاب‌خانه‌ای نظریه رأی را بررسی کرده که حاصلش این است که میرزا مهدی اصفهانی رأی را اولین مرحله از مراحل شکل‌گیری فعل الاهی، و عاملی مؤثر در شکل‌گیری مشیت، اراده، قدر و قضا می‌داند، و چنین تبیین می‌کند که علم الاهی فقط شأنیت کاشفیت دارد، و این کاشفیت، هم دربردارنده کیان و هم دربردارنده نقیضش لاکیان است، و برای تحقّق فعل الاهی باید عامل تعیین‌کننده و مخصّصی وجود داشته باشد تا یکی از دو طرف کیان و نقیضش لاکیان را برگزیند، و این عامل همان رأی است که از صفات کمال فعل الاهی است، و رتبه‌اش بعد از علم الاهی قرار دارد، و خداوند مالک رأی است، و تجلّی این رأی در مراحل متعدّد تحقّق فعل الاهی نمود پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Theory of Verdict in Divine Actions: Review and Evaluation of Mirza Mahdi Isfahani's Viewpoint

نویسندگان [English]

  • reza brenjkar 1
  • mohamad hoseyn ranjbarhosseini 2
  • alaa tabrizian 3
1 Professor of Philosophy, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Imami Theology, Quran and Hadith University, Qom, Iran,
3 PhD Student in Imami Theology, Quran and Hadith University, Qom, Iran
چکیده [English]

Islamic theologians consider God's activity as volitional and consider volition as an attribute of action, not of knowledge. In the meantime, Mirza Mahdi Isfahani proposed the theory of verdict in explaining the formation of divine action and differentiated between verdict, will, and providence. Using the descriptive-analytical method, the present research has investigated the theory of verdict based on library sources. The result is that Mirza Mahdi Isfahani considered the verdict to be the first stage of the formation of divine action and to be the effective factor in the formation of providence, will, and predestination. He believed that divine knowledge only has the dignity of discovery, and this discovery includes existence as well as its opposite, non-existence. Hence, for the realization of the divine act, there must be a determining and special factor to choose one of the two sides of existence and non-existence. This factor is the verdict, which is one of the attributes of the perfection of divine action, and its place is after divine knowledge. God is the owner of the verdict, which is manifested in the various stages of the realization of divine action.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mirza Mahdi Isfahani
  • Theory of Verdict
  • Divine Actions
  • Providence
  • Will
اصفهانی، میرزا مهدی (1396 الف). ابواب الهدی، قم: مؤسسه معارف أهل البیت (ع)، چاپ اول.
اصفهانی، میرزا مهدی (1396 ب). انوار الهدایة، قم: مؤسسه معارف أهل البیت (ع)، چاپ اول.
اصفهانی، میرزا مهدی (1396 ج). معارف القرآن، قم: مؤسسه معارف أهل البیت (ع)، چاپ اول.
بحرانی، میثم (1406). قواعد المرام فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: کتاب‌خانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ دوم.
برقی، احمد بن محمّد بن خالد (1371). المحاسن، تحقیق: جلال‌الدین محدث، قم: دار الکتب الاسلامیة، چاپ اول.
حلی، حسن بن یوسف (1363). انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، تحقیق: محمد نجمی زنجانی، قم: شریف الرضی، چاپ دوم.
حلی، حسن بن یوسف (1422). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ نهم.
خویی، ابوالقاسم (1368). أجود التقریرات، قم: کتاب‌فروشی مصطفوی، چاپ دوم.
کلینی، محمّد بن یعقوب (1383). الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتاب الإسلامی، چاپ هفتم.
مفید، محمّد بن محمّد بن النعمان (1413 الف). النکت الاعتقادیة، مصنفات شیخ مفید، ج10، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
مفید، محمّد بن محمّد بن النعمان (1413 ب). أوائل المقالات، مصنفات شیخ مفید، ج4، تحقیق: ابراهیم انصاری، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.