بررسی دیدگاه مؤلف تبصرة الإخوان در بیان اکبریت قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار پژوهشی، کتاب خانه ملی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

حدیث ثقلین بیانگر اعتقاد شیعه به تحریف‌ناپذیری قرآن و عصمت ائمه (ع) است. این حدیث به پیروی از قرآن و عترت توصیه می‌کند. در این زمینه مباحثات و شبهاتی بین علما مطرح بوده است، منازعاتی مثل بحث برتری قرآن یا عترت. ملااسماعیل خواجویی، یکی از دانشمندان بزرگ قرن دوازدهم در دوره صفویه، معاصرِ علمایی همچون صدرای شیرازی، شیخ بهایی و مجلسی بود. او در پاسخ به شبهات واردشده درباره اثبات برتری قرآن بر عترت با توجه به احادیث اکبریت و افضلیت قرآن، کتاب تبصرة الإخوان فی بیان اکبریة القرآن را نوشت. او در این کتاب احادیث ثقلین را که در آن الفاظِ «اکبر»، «اقدم»، «اطول»، «اعظم» «افضل» وجود دارد، بر اساس سندها و روایات بررسی، و اثبات می‌کند که این احادیث با سند معتبر در کتب شیعه وجود دارد و همچنین با قواعد حدیثی (مثل عام و خاص، مطلق و مقید، ناسخ و منسوخ و قواعد ادبی و نحوی) قرآن را در این بحث اکبر و افضل بر عترت می‌داند. تمسک به قرآن و عترت به عنوان برنامه زندگی از شروط لازم برای رسیدن به صراط مستقیم الاهی است که اگر بخواهیم در مسیر انسانیت قدم برداریم باید از آنها پیروی کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the View of the Author of "Tabserah al-Ekhwan", on the Greatness of the Quran

نویسندگان [English]

  • Zahra Khosrojerdi 1
  • Habibollah Azimi 2
  • Alireza Bagher 3
1 PhD Student, Department of Quran and Hadith Sciences and Department of Arabic Language and Literature, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran,
2 Assistant Professor, National Library, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences and Department of Arabic Language and Literature, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran,
چکیده [English]

The narration of Saghalayn (two weighty things) expresses the Shiite belief in the integrity of the Quran and the infallibility of the Imams (AS). This narration recommends following the Quran and the household of the Prophet (S). In this regard, there are issues that have been discussed by scholars, such as the superiority of the Quran or the Prophet's (S) family. Mollah Ismail Khajui, one of the great scholars of the twelfth century in the Safavid period, was a contemporary of scholars including Molla Sadra, Sheikh Bahai, and Majlesi. In response to the doubts about the proof of the superiority of the Quran over the Prophet's (S) family, he wrote the book "Tabserah al-Ekhwan fi Bayan Akbariyyah al-Quran" in accordance with the narrations of the greatness and superiority of the Quran. In this book, based on the chain of narrators, he evaluates the various quotations of the narration of Saghalayn that contained the words akbar (bigger), aghdam (older), atwal (longer), azam (greater), and afzal (better), and proves that these quotations have been narrated with authentic chains of narrators in Shiite works. Using narration rules such as Aam and Khas (general and specific), Motlagh and Moghayyad (absolute and limited), Nasekh and Mansukh (abrogating and abrogated), and literary and syntactic rules, he also considers the Quran to be greater and superior to the household of the Prophet (S). Relying on the Quran and the Prophet's (S) family as a plan of life is one of the necessary conditions to reach the divine straight path, which we must follow if we want to walk in the path of humanity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Prophet's Family
  • Greatness
  • Superiority

مراجع

قرآن کریم (1387). ترجمه: ابوالفضل بهرام‌پور، تهران: آوای قرآن.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1370). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی.
ابن ‌بطریق، یحیی بن ‌الحسن (1407). عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب الإمام الأبرار، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ابن حنبل، احمد بن محمد (1420). مسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.
استرآبادی، علی (1409). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، محقق و مصحح: حسین ولی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
اصفهانی، محمدتقی (1387). مکیال المکارم، ترجمه: مهدی حائری قزوینی، قم: مسجد مقدس جمکران.
انصاری، مرتضی (1419). فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
بحرانی، هاشم بن‌ سلیمان (بی‌تا). البرهان فی تفسیر القرآن، محقق: واحد تحقیقات اسلامی بنیاد بعثت، قم: قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة.
بیدآبادی، یحیی محمد شفیع (1421). روح الاسلام والایمان فی معرفة الامام (ع) و تفضیله علی القرآن، نسخه 7450، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
ترمذی، محمد بن ‌عیسی (1421). سنن، بیروت: دار الفکر.
جمعی از محققان (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم، باقری.
حر عاملی، محمد بن‌ حسن (1414). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، محقق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسة آل ‌البیت (ع) لإحیاء التراث.
حیدری، سید علی‌نقی (1412). اصول استنباط فی اصول الفقه و تاریخه بالاسلوب الجدید، قم: لجنة ادارة الحوزة العلمیة.
خواجویی، ملااسماعیل بن ‌محمد (بی‌تا). تبصرة الإخوان فی بیان اکبریة القرآن، نسخه 3023، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
خویی ربانی، محمدحسن (1389). بررسی اعتبار احادیث مرسل، قم: بوستان کتاب.
دیلمی، حسن بن‌ محمد (1371). ارشاد القلوب، قم: الشریف الرضی.
ذهنی تهرانی، محمدجواد (1383). المباحث الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم: وجدانی.
سبزواری، هادی بن‌ مهدی (1376). رسائل، مصحح: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: اسوه.
سیوطی، جلال‌الدین (1384). الاتقان فی علوم القرآن، قم: دانشکده اصول الدین.
سیوطی، جلال‌الدین (1420). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
شریف رضی، ابوالحسن محمد (1379). نهج‌البلاغة، ترجمه: محمد دشتی، ثم: مؤسسه فرهنگی‌تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
شعیری، محمد بن ‌محمد (بی‌تا). جامع الأخبار، نجف: المطبعة الحیدریة.
شوشتری، نورالله بن‌ شرف ‌الدین (1409). احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
صدر، سید محمد باقر (1418). دروس فی علم الأصول، قم: مؤسسة النشر الإسلامیة.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (1337). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صدوق، محمد بن ‌علی (1395). اکمال الدین، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
صدوق، محمد بن‌ علی (1416). اکمال الدین، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
صدوق، محمد بن‌علی (1378). عیون اخبار الرضا (ع)، محقق: مهدی لاجوردی، تهران: جهان.
صفار، محمد بن الحسن (1403). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، بیروت: مکتبة آیة ‌الله المرعشی النجفی.
صفار، محمد بن الحسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
صوفی تبریزی، عبدالباقی (1378). منهاج الولایة فی شرح نهج البلاغة، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب؛ آینه میراث.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌ العابدین بن ‌علی (1408). الرعایة فی علم الدرایة، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین ‌العابدین بن ‌علی (1421). البدایة فی علم الدرایة، تحقیق: سید محمدرضا حسینی جلالی، قم: محلاتی.
فاضل لنکرانی، محمد (1385). تعلیقة کفایة الاصول، قم: نوح.
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (1404). محصل افکار المتقدّمین والمتأخّرین من العلماء والحکماء والمتکلّمین، بیروت: طه عبد الرؤوف سعد.
فیض کاشانی، ملامحسن (1362). اصول المعارف، تصحیح: جلال‌الدین آشتیانی، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (1365). الوافی، اصفهان: مکتبة امیر المؤمنین (ع).
فیض کاشانی، ملامحسن (1387). قرة العیون فی أعز الفنون، محقق: حسن اشرف قاسمی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
قبیسی، محمدحسن (بی‌تا). البیان الصافی لکلام الله الوافی، بیروت: مؤسسة البلاغ.
قمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.
کشفی ترمذی، محمد صالح بن‌ عبدالله (1380). مناقب مرتضوی شاه أولیاء امیرالمؤمنین علی مرتضی، مصحح: کورش منصوری، تهران: روزنه.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1387). الکافی، قم: دار الحدیث.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1388). الذریعة الی حافظ الشریعة، شارح: محمد بن ‌محمد مؤمن جیلانی، محقق: محمدحسین درایتی، قم: دار الحدیث.
کلینی، محمد بن‌ یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب.
مامقانی، عبدالله (1385). مقباس الهدایة، قم: دلیل ما.
مجلسی، محمدباقر (1363). مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، مصحح: هاشم رسولی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محمدی، ابوالحسن (1397). مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، تهران: دانشگاه تهران.
مفید، محمد بن ‌محمد (1371). تصحیح الإعتقادات، محقق: حسین درگاهی، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
مکارم شیرازی، ناصر (1428). أنوار الأصول، قم: مدرسه امام علی بن‌ ابی‌طالب (ع).
نصری، نعمان (1419). الصحیفة السجادیة، قم: مشعر.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1359). تلخیص المحصل، تصحیح: عبداللّه نورانی، تهران: دانشگاه تهران و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
نیشابوری، مسلم بن‌ حجاج (1419). صحیح، بیروت: دار ابن ‌حزم.
هلالی، سلیم بن ‌قیس (1407). کتاب سلیم بن‌ قیس الهلالی، محقق و مصحّح: علاءالدین موسوی، تهران: قسم الدراسات الاسلامیة، مؤسسة البعثة.
پژوهشنامه امامیه
دوره 8، شماره 15
شهریور 1401
صفحه 209-232

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار