مبانی کلامی همگرایی مذاهب اسلامی از دیدگاه عبدالجلیل قزوینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآنی، پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، قم، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآنی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

3 دانشیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران

چکیده

پس از رحلت پیامبر اعظم k اختلاف بین جانشینی آن حضرت در جامعه اسلامی نمود یافت. شیعیان جانشینی پیامبر را به نص و اهل سنت به روش‌های دیگر دانستند و این اختلاف همچنان ادامه دارد. یافتن بهترین روش‌های تعامل شیعه و اهل سنت همواره یکی از مهم‌ترین مسائل جامعه اسلامی بوده است. راه‌حل‌های یادشده بین یکسان‌پنداری دو مذهب از سویی تا دوری و تکفیر از سوی دیگر پیش رفته است. عبدالجلیل قزوینی رازی از جمله نظریه‌پردازانی است که الگویی برای وحدت مذهبی مطرح کرده است. هدف از این پژوهش، کشف و تبیین الگوی یادشده و مبانی کلامی آن است که می‌تواند در فروکاستن از اختلافات جامعه اسلامی و رسیدن به الگوی نظری‌عملی وحدت اسلامی سودمند باشد. تحقیق با روش تحلیل محتوا انجام شده و به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد که: مبانی کلامی همگرایی مذاهب اسلامی از دیدگاه عبدالجلیل چیست؟ یافته‌های مقاله نشان می‌دهد مبانی همگرایی عبدالجلیل در سه گروه مبانی مبدأشناسی، راهنماشناسی و مقصدشناسی می‌گنجد و بر اساس آن، شیعیان و اهل سنت ضمن پای‌بندی به اصول اعتقادات خود، می‌توانند جامعه واحد اسلامی را تشکیل دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theological Fundamentals of the Convergence of Islamic Denominations from the Perspective of Abd al-Jalil Qazwini

نویسندگان [English]

  • mohammad ali layali 1
  • mohammad ali mohammadi 2
  • Hamid Reza Shariatmadari 3
1 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
3 Associate Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

After the demise of the Holy Prophet (S), there was a dispute about his succession in the Islamic society. The Shiites considered the succession of the Prophet (S) to be based on the text and the Sunnis believed in other ways, and the difference still persists. Finding the best ways for Shiites and Sunnis to interact has always been one of the most important issues in Islamic community. The solutions offered range from the equality of the two religions to the divergence and denial of each other. Abd al-Jalil Qazwini Razi is one of the theorists who have proposed a model for religious unity. The purpose of this study is to discover and explain his model and its theological principles, which can be useful in reducing the differences of the Islamic community and achieving the theoretical-practical model of Islamic unity. The research is conducted by content analysis method and answers the basic question: What are the theological fundamentals of the convergence of Islamic religions from Abd al-Jalil's point of view? The findings of the article show that the foundations of Abd al-Jalil's convergence fall into three groups: the principles of origin, guidance and destination, according to which Shiites and Sunnis, while adhering to the principles of their beliefs, can form a single Islamic community. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principles of Religious Convergence
  • Principles of Religious Divergence
  • Abd al-Jalil Razi Qazwini
قرآن کریم.
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (1408). الذریعة الی تصانیف الشیعة، قم: اسماعیلیان.
باقری، خسرو (1385). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
جعفریان، رسول (1371). «عبدالجلیل قزوینی رازی و اندیشه تفاهم مذهبی»، در: نور علم، ش47، ص101-133.
جمعی از پژوهشگران (1384). مجموعه آثار کنگره بزرگ‌داشت ابوالفتوح رازی، قم: دارالحدیث.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b.
داداش‌نژاد، منصور؛ علی‌جانی، محمدکاظم (1394). «دو نگاه و دو رویکرد: بازخوانی روشی دو کتاب «بعض مثالب النواصب» عبدالجلیل رازی و «مثالب النواصب» ابن‌شهرآشوب»، در: تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش39، ص111-125.
ده‌پهلوان، طلعت؛ منتظرالقائم، اصغر؛ پیرمرادیان، مصطفی (1398). «بررسی اندیشه‌های عبدالجلیل قزوینی در تبیین مفهوم وحدت و همگرایی عصر سلجوقی»، در: پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، ش24، ص41-60.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: مؤسسه لغت‌نامه و دانشگاه تهران، نشر دیجیتالی مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
رازی قزوینی، عبدالجلیل (1358). بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض، تهران: انجمن آثار ملی.
راوندی، محمد (1364). راحة الصدور و آیة السرور، تهران: امیرکبیر.
سلطانی، محمدعلی (1391). عبدالجلیل رازی و روزگار وی، قم: دارالحدیث.
شریعت‌مداری، علی (1380). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: امیرکبیر.
طریحی، فخرالدین (1408). مجمع‌ البحرین، به کوشش: محمود عادل و احمد حسینی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
عمید، حسن (۱۳۷۱). فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ اول.
مستوفی قزوینی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده، به اهـتمام: عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار، تهران: صدرا.
مظاهری، محمدعلی (1390). مثلث ایمان، قم: دارالحدیث.
معموری، علی (۱۳۸۲). «وحدت‌گرایی اسلامی در اندیشه شیعه اصولیه: الگویی از جریان اعتدالی شیعه با تکیه بر کتاب النقص عبدالجلیل قزوینی رازینی»، در: شیعه‌شناسی، س1، ش۱، ص69-88.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1379). اصول دین، قم: بوستان کتاب.
مکی عاملی، حسن محمد (1412). الالهیات، تقریر: جعفر سبحانی، قم: مرکز العلمی للدراسات الاسلامیة.
نصیرالدین طوسی، محمد (1417). تجرید الاعتقاد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.