کارکردهای اجتماعی دین از منظر امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران

2 استادیار گروه مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

در جهان امروز شبهات و پرسش‌های متعددی درباره دین مطرح می‌شود؛ مطرح‌کردن شبهه ناکارآمدی دین در جامعه، هدف بخشی از این مباحث است. تبیین کارکردهای اجتماعی دین پاسخی به شبهات فوق خواهد بود. متکلمان امامی از دیرباز با بیان فواید بعثت و آثار دین در زندگی بشر، در دفع این دسته از شبهات و اثبات کارکردهای اجتماعی دین کوشیده‌اند. تحقیق پیش رو با بهره‌گیری از مطالعه کتاب‌خانه‌ای به دنبال دست‌یابی به این پرسش است که: کارکردهای اجتماعی دین از منظر امامیه چیست؟ متکلمان متقدم از امامیه در بحث فواید بعثت انبیا یا آثار ایمان به صورت کلی به پاسخ این شبهه پرداخته‌اند، اما متکلمان معاصر از امامیه با مطرح‌کردن کارکردهای علوم گوناگون مثل روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و ... برای زندگی اجتماعی بشر، مصادیق کارکردهای اجتماعی دین را برای انسان برشمرده‌اند. بعد از بررسی مصادیق و ادله در منابع امامیه می‌توان گفت این دسته از اندیشمندان به کارکرد حداکثری دین در جامعه بشری معتقدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social Functions of Religion from the Perspective of Imamis

نویسندگان [English]

  • Amir Chehri 1
  • Mostafa Soltani 2
1 PhD Student in Theological Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Theological Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

In today's world, there are many doubts and questions about religion, and raising the issue of the inefficiency of religion in society is the purpose of some of these discussions. Explaining the social functions of religion is a response to the above doubts. Imami theologians have long tried to dispel these doubts and prove the social functions of religion by stating the benefits of the advent of prophets and the effects of religion on human life.
The present research, using a library study method, seeks to address the question: What are the social functions of religion from the perspective of the Imamis? Early theologians of the Imamiyyah, while discussing the benefits of the advent of prophets or the effects of faith, have generally answered the question, but contemporary Imami theologians, by expressing the functions of various sciences such as psychology, sociology, etc. for human social life, have enumerated examples of social functions for man. After examining the examples and proofs in Imami sources, it can be said that this group of thinkers believe in the maximum function of religion in human society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Function
  • Society
  • Intellect
  • Imamate
  • Benefits of Advent
قرآن کریم (1383). ترجمه: حسین انصاریان، قم: اسوه.
نهج‌البلاغه (1379). ترجمه: محمد دشتی، قم: مشهور.
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین (1379). فوائد الأصول: مبحث قاعدة الملازمة بین العقل والشرع، قم: انتشارات اسلامی.
آذربایجانی، مسعود (1394). روان‌شناسی دین از منظر ویلیام جیمز، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آمدی، عبدالواحد (1378). غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه و شرح: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
ابن ابی الحدید معتزلی (1404). شرح نهج البلاغه، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن اثیر الجزری، مجد الدین أبو السعادات المبارک (1367). النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: اسماعیلیان.
ابن اثیر، علی بن محمد (1384). اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابو زید، نصر حامد (1998). «مدرن‌کردن اسلام یا اسلامی‌کردن مدرنیته»، ترجمه: روح‌الله فرج‌زاده، در:  http://nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com/post/30
احمدی افزادی، مسعود (بی‌تا). «کار و کوشش در قرآن کریم»، در: https://b2n.ir/n04715.
احمدی، سید جواد (1392). «اصطلاح‌شناسی «عدالت» و پیوند آن با مفاهیم همسو در آموزه‌های نهج‌البلاغه»، در: معرفت اخلاقی، س4، ش13، ص37-54.
اسکیدمور، ویلیام (1392). تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمه: علی هاشمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پالمر، مایکل (1388). فروید، یونگ و دین، ترجمه: محمد دهگان‌پور، غلام‌رضا محمودی، تهران: رشد.
جرجانی، الشریف علی بن محمد (1370). التعریفات، تهران: ناصرخسرو.
جوادی آملی، عبدالله (1378). شریعت در آینه معرفت، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1391). نسبت دین و دنیا، قم: اسراء.
الجوهری، اسماعیل بن حماد (1404). تاج اللغة والصحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
جیمز، ویلیام (1351). دین و روان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
چراغی، علی (1390). نگاهی جامع به قاعده طلایی، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b.
حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
خداپرستی، فرج‌الله (1376). فرهنگ واژگان مترادف و متضاد، شیراز: دانش‌نامه فارس.
خسروپناه، عبدالحسین (1379). کلام جدید، قم: مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزهٔ علمیه، چاپ اول.
دورانت، ویلیام جیمز؛ دورانت، آریل (1391). تاریخ تمدن، ترجمه: گروه مترجمان، تهران: علمی و فرهنگی.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر: محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، دمشق، بیروت: دار العلم، الدار الشامیة، الطبعة الاولی.
ریتزر، جورج (1382). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: علمی، چاپ هفتم.
سبحانی، جعفر؛ محمدرضایی، محمدرضا (1392). اندیشه اسلامی 2، قم: معارف.
شاکری‌نیا، ایرج (1379). «تأثیر باورهای مذهبی بر بهداشت روانی انسان»، در: پیوند، ش257، ص34-39.
شریعت‌مداری، حمیدرضا (1389). «اقتدار دین در پالایش جامعه از انحرافات اجتماعی»، در: کتاب زنان، ش17، ص50-65.
شهرستانی، عبد الکریم (1404). الملل والنحل، بیروت: دار المعرفة.
طباطبایی، سید محمدحسین (1375). شیعه در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). شیعه در اسلام، قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم.
طباطبایی، محمد حسین (1397). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الثالثة.
طباطبایی، محمدحسین (1363). تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن (1377). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، قم و تهران: دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ سوم.‌
الفیّومی، أحمد بن محمد (1414). المصباح المنیر، قم: دار الهجرة.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1382). «کارکرد دین در انسان و جامعه»، در: قبسات، ش28، ص161-188.
قرشی، سید علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم.
کدیور، محسن (1383). «اسلام و دموکراسی: سازگاری یا ناسازگاری»، در: همایش بین‌المللی دین و دموکراسی، دانشگاه فردوسی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مازندرانی، محمد صالح (1382). شرح الکافی: الأصول والروضة، تهران: مکتبة الاسلامیة.
مجتهد شبستری، محمد (1381). هرمنوتیک کتاب و سنت، تهران: طرح نو، چاپ پنجم.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مزلو، آبراهام (1375). انگیزش و شخصیت، ترجمه: احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1377). حقوق و سیاست در قرآن، نگارش: محمد شهرابی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهری، مرتضی (1370). اسلام و نیازهای زمان، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1372). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: صدرا، چاپ نهم.
مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا.
معین، محمد (1386). فرهنگ معین، تهران: زرین، چاپ سوم.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ اول.
موسوی خمینی، روح‌الله (1377). ولایت فقیه: حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ نهم.
موسوی خمینی، روح‌الله (1384). صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، روح‌الله (1385). جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت b.
همیلتون، ملکم (1377). جامعه‌شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: تبیان.