عصمت انبیا: ماهیت و حدود آن در تفسیر المیزان و تفسیر من وحی القرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف گرایش قرآن و متون اسلامی، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

2 استادیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در این نوشتار دیدگاه کلامی دو مفسّر بنام شیعی، محمدحسین طباطبایی و سید محمدحسین فضل‌الله را در باب عصمت انبیای الاهی و مباحث مربوط به آن، که در تفاسیر قرآنی این دو مفسر منعکس شده، بررسی و ارزیابی می‌کنیم و دیدگاهی را که متقن‌تر و به واقع نزدیک‌تر است بیان خواهیم کرد. دیدگاه دو صاحب‌نظر مذکور در باب تحلیل و تبیین حقیقت عصمت، علی‌رغم همسویی و قرابت در برخی نکات، در بیان حقیقت عصمت و ادله آن اختلاف دارد. درباره محدوده زمانی عصمت پیامبران، هیچ اختلافی بین این دو اندیشمند نیست و دو نظریه با یکدیگر انطباق کامل دارد. ولی درباره محدوده موضوعی و قلمرو عصمت، با نگاه عمیق و تحلیل عبارات مندرج در این تفاسیر، به‌وضوح اختلافات عدیده و عمیق به چشم می‌خورد، که البته شاید بتوان برای هر یک از این دیدگاه‌ها، نظایری در میان آثار فکری مکاتب مختلف اسلامی یافت. نگارندگان این پژوهش، ضمن تحلیل دقیق دیدگاه‌های مطرح‌شده و ملاحظه ادلّه هر دو صاحب‌نظر، دیدگاه طباطبایی را در موضوعات اختلافی، دارای استواری و اتقان بیشتر و بعضاً قرین به نوآوری می‌دانند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Infallibility of the Prophets: Its Nature and Limitations in the Commentary of Al-Mizan and the Commentary of Min Wahy al-Qur’ān

نویسندگان [English]

  • Seyed Mehdi Rezaei 1
  • Kazem Ghazizadeh 2
1 Ph.D. Student of Teaching Knowledge with an Orientation of Qur’ān and Islamic Texts, University of Qur’ān and Hadith, Qom, Iran
2 Assistant Professor Department of Qur’ān and Hadith, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In this article, we examine and evaluate the theological perspective of the two prominent Shiite commentators, Muhammad Husayn Tabataba’i and Sayyid Mohammad Husayn Fadlallah, on the infallibility of divine prophets and other related issues, which are reflected in the Quranic interpretations of these two interpreters, and thereby present a view that is stronger and closer to reality. The views of the aforementioned scholars on analysing and explaining the reality of infallibility, in spite of having some similarity and closeness, differ in expressing and evidencing the reality of infallibility. Concerning the timing of the infallibility of the prophets, there is no difference between the two scholars and the two theories are in complete agreement with each other. However, with regards to the subject area and the realm of infallibility, with a profound look and analysis of the expressions contained in these interpretations, there are clear and profound disagreements, and certainly, for each of these views, it is possible to find some parallel intellectual works in various Islamic schools of thought. The authors of this study, while carefully analysing the views expressed and considering the arguments of both scholars, view Tabataba’i's viewpoint on conflicting issues to be consistent, more convincing and sometimes closer to innovation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tabataba’i
  • Fadlallah
  • Infallibility of Prophets
  • Al-Mizan interpretation
  • Min Wahy al-Qur’an interpretation
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1378). عیون اخبار الرضا، تهران: نشر جهان.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1413). من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ابن عاشور، محمد طاهر (1420). التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
الامام العسکری، حسن بن علی (1409). التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری (ع)، قم: مدرسة الامام المهدی.
تفتازانی، سعد الدین (1407). شرح العقائد النسفیة، قاهره: مکتبة الکلیة الازهریة.
تفتازانی، سعد الدین (بی‌تا). المطوّل، طهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
جعفری، یعقوب (1372). «عصمة الانبیاء عند المذاهب الاسلامیة»، در: رسالة التقریب، ش2، ص132-143.
حسینی طهرانی، سید هاشم (1365). توضیح المراد، تهران: انتشارات مفید.
حلی، حسن بن یوسف (1365). الباب الحادی عشر، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1413). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
خندان، علی‌اصغر (1384). مغالطات، قم: بوستان کتاب.
ربانی گلپایگانی، علی (1428). محاضرات فی الالهیات، قم: نشر مؤسسه امام صادق (ع).
سید مرتضی، علی بن حسین (1405). رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن الکریم.
سید مرتضی، علی بن حسین (1409). تنزیه الانبیاء، بیروت: دار الاضواء.
سید مرتضی، علی بن حسین (1411). الذخیرة فی علم الکلام، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
صدر، سید موسی (1390). «بررسی تطبیقی دیدگاه کلامی طباطبایی و فضل‌الله»، در: پژوهش‌های قرآنی، ش65 و 66، ص20-51.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد بن حسن (1362). تمهید الاصول فی علم الکلام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طوسی، نصیر الدین (1405). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، بیروت: دار الاضواء.
فاریاب، محمدحسین (1394). «عصمت پیامبران در منظومه فکری علامه طباطبایی»، در: معرفت، ش211، ص13-28.
فاضل مقداد، جمال الدین عبدالله (1405). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). کتاب العین، قم: نشر هجرت.
فضل‌ الله، سید محمد حسین (1419). من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.
فیاض لاهیجی، عبدالرزاق (بی‌تا). گوهر مراد، چاپ سنگی.
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا (1368). کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قوشچی، علی بن محمد (بی‌تا). شرح تجرید العقاید، تهران: منشورات رضی.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی، علی (1378). شرح کشف المراد، قم: دار الفکر.
مصباح یزدی، محمدتقی (1393). آموزش عقاید، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
مظفر، محمد حسن (1396). دلایل الصدق، قاهره: مکتبة المعلم للطباعة.
مظفر، محمد رضا (1388). المنطق، نجف: مطبعة النعمان.
مفید، محمد بن محمد (1413). تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.