نقش تولا و تبرا در گسترش فرهنگ شیعی در کاشان در دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

در میان اصول موجود در اسلام دو اصل وجود دارد که از آن به «تولا؛ حب فی الله» و «تبرا؛ بغض فی الله» تعبیر می‌شود. «تولا» و «تبرا» از مسائل اعتقادی دین مبین اسلام است. این واژگان به معنای دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خداوند است. این اعتقاد و معنا از قرآن سرچشمه می‌گیرد که فرَق مختلف اسلام، از شیعیان تا اهل سنت، آن را تأیید کرده‌اند، هرچند در جزئیات و مصادیق اختلاف ‌نظرهایی وجود دارد. در مذهب تشیع تولا و تبرا مهم‌ترین اصل برای پذیرش امامت است. در دوران و اعصار مختلف تاریخ اسلام، علمای شیعه با توجه به این دو اصل در صدد شناساندن اهل بیت پیامبر (ص) و مقام امامت به افراد جامعه بوده‌اند. در دوران قاجار با حضور کشورهای استعمارگر غربی و ایجاد فرقه‌های ضاله، ضرورتش بیش از پیش احساس می‌شد. از این‌رو، علما به شناساندن بیشتر دین اسلام به مردم جامعه اسلامی مشغول شدند. علمای کاشان از جمله این علما بودند که از تولا و تبرا در گسترش اسلام استفاده کردند. جلوگیری از افول بیشتر باورهای دینی، مقابله با جنگ‌طلبی روس‌ها علیه ایران، مخالفت با دستورها و تصمیمات فاسد و ... از تلاش‌های مهم علمای کاشان در پیشبرد اسلام با کمک این دو اصل بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of "Tawalli" and "Tabarri" in the Spread of Shiite Culture in Kashan during the Qajar Period

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taher Yaghubi 1
  • Yazdan Farrokhi 2
  • Seyyed Hasan Ghorayshi 3
  • Abbas Esmati 4
1 Assistant Professor, Department of History of Islamic Culture and Civilization, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of History, Payame Noor University,Tehran, Iran
3 Assistant Professor of History, Payame Noor University, Tehran.Iran
4 PhD Student in Teaching Islamic Knowledge, History of Islamic Culture and Civilization, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Among Islamic teachings, two theological principles are interpreted as Tawalli (love for the sake of Allah) and Tabarri (hatred for the sake of Allah). They mean friendship with God's friends and enmity with God's enemies, respectively. This concept and its meaning originate from the Quran and have been confirmed by various sects of Islam, from Shiites to Sunnis, although they differ in details and examples. In Shiism, Tawalli and Tabarri are the most important principles for accepting the Imamate. In different periods and eras of the history of Islam, Shiite scholars, according to these two principles, have sought to introduce the household of the Prophet (S) and the position of Imamate to members of society. During the Qajar period, with the presence of Western colonial countries and the emergence of heretical sects, the necessity of the issue was felt more than ever. Hence, the scholars began to introduce the religion of Islam more and better to the people of the Islamic society. The scholars of Kashan were among those who used Tawalli and Tabarri in spreading Islam. The important efforts of Kashan scholars in advancing Islam through these two principles are as follows: preventing further decline of religious beliefs, confronting the Russians' belligerence against Iran, opposing corrupt orders and decisions, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tawalli
  • Tabarri
  • Shiite Culture
  • Kashan Scholars
  • Qajar
قرآن کریم (1379). ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دار القرآن الکریم.
ابن ‌شعبه حرانی، حسن بن علی (1404). تحف العقول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (۱۴۰۸). لسان العرب، به کوشش: علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
اسماعیلی، مهدی (1384). تولا و تبرا از نگاهی دیگر، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی.
انیس، ابراهیم (1378). المعجم الوسیط، بی‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هشتم.
تبریزی، جواد (1418). صراط النجاة، تهران: دار الصدیقة الشهیدة.
تنکابنی، محمد بن سلیمان (1389). قصص العلماء، ترجمه: عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی، بی‌جا: بی‌نا.
حائری، عبدالهادی (1394). نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران، بی‌جا: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل‌ البیت (ع).
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه دهخدا، تهران: روزنه.
دهنوی، محمد (1363). مجموعه‌ای از مکتوبات، سخنرانی‌ها و پیام‌های آیت‌الله کاشانی، تهران: چاپخش.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲). مفردات، به کوشش: صفوان داودی، دمشق: دار القلم.
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
زنجانی، عمید (1376). فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر.
سپهر، عبدالحسین (1368). یادداشت‌های ملک‌المورخین، به کوشش: عبدالحسین نوایی، تهران: زرین.
سپهر، محمدتقی (1377). ناسخ التواریخ: تاریخ قاجار، تهران: اساطیر.
 
شریف کاشانی، محمدمهدی (1362). واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش: سیروس سعدوندیان و منصوره اتحادیه، تهران: تاریخ ایران.
شعرانی، ابوالحسن (1380). نثر طوبی؛ دائرةالمعارف لغات قرآن مجید، تهران: اسلامیه.
صادقی تهرانی، محمد (1391). نگاهی به تاریخ انقلاب 1920 عراق، قم: شکرانه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، محمد بن حسن (1414). الامالی، قم: دار الثقافة.
فخر الدین رازی، ابو عبد الله محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
فیومی، احمد بن محمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: مؤسسة دار الهجرة، چاپ دوم.
کاشانی، فتح‌الله (۱۳۸۵). تفسیر منهج الصادقین، به کوشش: سید ابوالحسن مرتضوی و اکبر غفاری، تهران: علمیه اسلامیه.
کلانتر ضرابی، عبدالکریم (1378). تاریخ کاشان، تهران: امیرکبیر.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: انتشارات اسلامی، چاپ چهارم.
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معلوف، لوئیس (1363). المنجد الابجدی، تهران: مؤسسة الفقیة.
مکارم شیرازی، ناصر (1425). اخلاق در قرآن، قم: مدرسة الامام علی بن ابی ‌طالب (ع).
موسوی خمینی، روح‌الله (1378). صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام خمینی، تهران: مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد (1346). تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیرکبیر.
نجفی خمینی، محمدجواد (1398). تفسیر آسان، تهران: اسلامیه.
نراقی، احمد (1362). مثنوی طاقدیس، تهران: امیرکبیر.
نراقی، احمد (1375). عوائد الایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نراقی، احمد (بی‌تا). خزائن، بی‌جا: کنگره بزرگ‌داشت محققان نراقی.
نراقی، حسن (1345). تاریخ اجتماعی کاشان، تهران: م‍ؤس‍س‍ه م‍طال‍ع‍ات و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات اجتم‍اع‍ی.
نفیسی، سعید (بی‌تا). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، تهران: بنیاد.
نورمحمدی، مهدی (1382). قزوین در انقلاب مشروطیت؛ مشتمل بر اسناد و عکس‌های منتشرنشده، قزوین: حدیث امروز.
ولایتی، علی‌اکبر (1380). ایران و تحولات فلسطین (1317-1357)، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.