بررسی مقایسه‌ای محدوده علم غیب پیامبران در تفسیر المیزان و تفهیم القرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، رفیعة المصطفی، تهران، ایران

چکیده

بهره‌مندی پیامبران از علم غیب را اندیشمندان اسلامی به‌اجمال پذیرفته‌اند. در این میان، از دیرباز متفکران مسلمان درباره گستره و میزان کیفیت احاطه پیامبران و اولیای الاهی به علم غیب اختلاف ‌نظر داشته‌اند. وجود آیات نفی‌کننده و اثباتگر علم غیب پیامبران بر این نزاع دیرینه افزوده است. در نوشتار حاضر به روش توصیفی‌‌تحلیلی رویکرد طباطبایی و ابوالاعلی مودودی، به عنوان شاخص‌ترین مفسران معاصر فریقین، درباره علم غیب پیامبران بررسی شده است. بررسی تفاسیر این دو محقق بیانگر آن است که هر دو در پذیرش اصل علم غیب پیامبران اشتراک‌ نظر دارند. از نظر آنها، وحی و علم خدادادی سرچشمه علم پیامبران محسوب می‌شود. در مقابل، در تبیین گستره علم غیب قرائت یکسانی ندارند؛ چنان‌که طباطبایی با کنار هم گذاشتن آیاتی که علم غیب را مختص خدا دانسته و آیاتی که آن را برای پیامبران ثابت می‌کند، نتیجه می‌گیرد که پیامبران از علم غیب گسترده‌ای به اذن الاهی برخوردارند. در مقابل، مودودی با تکیه بر آیات دسته نخست، علم غیب را از غیرخدا نفی می‌کند و با توجه به آیه 26 و 27 سوره جن و جریان افک و نیز با توجه به برخی روایات، علم غیب پیامبران را محدود به حیطه رسالت آنان می‌داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Scope of the Prophets' Knowledge of the Unseen in Tafsir al-Mizan and Tafhim al-Quran

نویسندگان [English]

  • Abdollah Mirahmadi 1
  • Zahra Modarresirad 2
1 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 PhD Student in Comparative Interpretation, Rafiah Al-Mustafa, Tehran, Iran
چکیده [English]

Islamic thinkers have briefly accepted the prophets' knowledge of the unseen. Meanwhile, Muslim thinkers have long differed on the scope and quality of their knowledge of the unseen. The existence of verses denying and proving the prophets' knowledge of the unseen has increased this ancient conflict. In the present article, with a descriptive-analytical method, the approach of Tabatabayi and Abu al-A‘la Maududi, as the most prominent contemporary commentators of the two sects, towards the prophets' knowledge of the unseen has been studied. Examining the interpretations of these two scholars shows that they have a common opinion about the prophets' knowledge of the unseen in general. According to them, God-given revelation and knowledge is the source of the knowledge of the prophets. On the contrary, they do not have the same view in explaining the scope of the knowledge of the unseen. Tabatabayi puts together the verses that attribute the knowledge of the unseen to God and the verses that assign it to the prophets, and concludes that the prophets have extensive knowledge of the unseen by the permission of God. On the other hand, based on the verses of the first category, Maududi rejects the knowledge of the unseen from anyone other than God, and according to verses 26 and 27 of Surah Al-Jinn and the Efk Incident, as well as some narrations, he considers the prophets' knowledge of the unseen to be limited to their mission.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Mizan
  • Tafhim al-Quran
  • Mohammad Hoseyn Tabatabayi
  • Abu al-A‘la Maududi
  • Prophets' Knowledge of the Unseen

مراجع

قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌ جزی، محمد بن احمد (۱۴۱۶).‌ التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت: شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم.
ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد (بی‌تا). الفتاوی الحدیثیة، بیروت: دار الفکر.
ابن‌ عطیه، عبد الحق بن غالب (۱۴۲۲). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌ کثیر، اسماعیل بن عمر (۱۴۱۹).‌ تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی (1403). معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
الهی ظهیر، احسان (1396). الشیعة والسنة، لاهور: إدارة ترجمان السنة.
امیرخانی، علی (1389). «ابوالاعلی مودودی و جریان نوسلفی‌گری»، در: معرفت کلامی، س1، ش3، ص141-172.
امینی، عبدالحسین (1387). ترجمه الغدیر، ترجمه: جمعی از نویسندگان، تهران: بنیاد بعثت.
انصاری، مرتضی (1385). فرائد الاصول، قم: مؤسسه مطبوعاتی دینی.
بروجردی، محمدابراهیم (۱۳۶۶). تفسیر جامع، تهران: کتاب‌خانه صدر.
بغوی، حسین بن مسعود (۱۴۲۰). تفسیر البغوی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ثعالبی، عبد الرحمن بن محمد (۱۴۱۸).‌ تفسیر الثعالبی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1363). «سیره تفسیری استاد علامه طباطبایی»، در: http://javadi.esra.ir
جوادی آملی، عبدالله (1378). تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
حائری طهرانی، علی (1338).‌ مقتنیات الدرر، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
حسن‌ خان، محمد صدیق (۱۴۲۰). فتح البیان فی مقاصد القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
حویزی، عبد علی بن جمعه (۱۴۱۵). تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
خازن، علی بن محمد (۱۴۱۵). لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
دهلوی، عبد العزیز (1415). تحفة اثنا عشریة، استانبول: مکتبة الحقیقة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، دمشق و بیروت: الدار الشامیة و دار العلم.
سبحانی، جعفر (1383). منشور جاوید، قم: مؤسسه امام صادق j.
سبزواری، محمد (۱۴۰۶). الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
سیوطی، عبد الرحمن بن ابی ‌بکر (۱۴۰۴). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
شبّر، عبد الله (۱۴۰۷). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: شرکة مکتبة الالفین.
شنتاوی، احمد (1959). التنبؤ بالغیب، قاهره: دار المعارف.
طباطبایی، محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبایی، به کوشش: هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر (۱۴۱۲). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، ملامحسن (1400). علم الیقین فی اصول الدین، قم: بیدار.
قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا (۱۳۶۸). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کاشانی، فتح‌الله بن شکرالله (1336). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمی.
محمد، عبد الغفار (بی‌تا). رد شبهات (النور) حول کلام شیخ الاسلام ابن تیمیة، در: www.noor-book.com
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مودودی، ابو الاعلی (1411). تفهیم القرآن، ترجمه: جمعی از محققان، لاهور: دار العروبة للدعوة الاسلامیة.
میرزا ابوالحسنی، امیرحسین؛ عابدی، احمد (1394). «جریان‌شناسی سلفی‌گری هندی و تطبیق مبانی آن با سلفی‌گری وهابی»، در: پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، س2، ش4، ص99-120.
نادم، محمدحسن (1391). «معرفی مجموعه مقالات علم امام»، در: امامت‌پژوهی، دوره 2، ش8، ص255-278.
نجارزادگان، فتح‌الله (۱۳۸۳). تفسیر تطبیقی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
هواری، هود بن محکم (۱۴۲۶). تفسیر کتاب الله العزیز، الجزایر: دار البصائر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار