نقد دیدگاه قفاری درباره جابر جعفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور قم

چکیده

جابر بن‌یزید جعفی از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) و از راویان مشهور شیعه است که روایات مدح و ذم متعددی درباره‌اش وارد شده است. عده‌ای اندک از دانشمندان امامیه وی را تضعیف کرده‌اند؛ اما بسیاری دیگر او را توثیق کرده و در شمار برترین راویان و خواص اصحاب این دو امام آورده‌اند. آن روایات ذم و آرای تضعیف بهانه‌ای شده تا ناصر بن‌عبدالله قفاری، از علمای معاصر وهابی، در کتاب اصول مذهب الشیعه تلاش کند چهره‌ای کذاب و جاعل از جابر به تصویر بکشد و روایات منقول از وی در منابع روایی شیعه را مخدوش و ضعیف جلوه دهد. این نوشتار با بررسی سندی و متنی مستندات قفاری درباره جابر جعفی، نشان می‌دهد ایرادهای وی صحیح نیست و جابر از اتهام‌های مورد نظر (مانند جرح روایات، اختلاط، دیوانگی، جادوگری و شعبده‌بازی) مبرا است. سند تمام روایات مورد استناد قفاری در باب دیوانگی، جادوگری و شعبده‌بازی جابر ضعیف است و برخی روایات ضعف متنی نیز دارند. مستند وی درباره اختلاط جابر نیز مخدوش و غیر قابل استناد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of Qifari’s View About Jabir al-Ju’fi

نویسنده [English]

  • hossein javadinia
دانش‌آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور قم
چکیده [English]

Jabir b. Yazid al-Ju’fi is one of the companions of Imam Baqir and Imam Sadiq (as), and among the famous Shi'a narrators, whom many narratives exist in praising or reprehending. Few Imamiyya scholars have criticized him, but many others have authorized and counted him among the greatest narrators and elite companions of these two Imams. Those few narratives in criticizing him made an excuse for Nasir b. Abdullah al-Qifari from the contemporary Wahhabi scholars to attempt to depict a false and fabricator figure of Jabir in the Book Usul al-madhhab al-Shi’a, and cast doubt about the hadiths narrated from him in Shia hadith resources. This paper, by examining the textual and documentary evidences of Qifari on Jabir Ju’fi's case, shows that Qifari’s claims are not true and that Jabir is free from the accusations (such as discrediting narrations, mixing, insanity, magic, and illusion). The document of all the narratives cited by Qifari concerning insanity, magic, and illusion of Jabir is weak and some narratives have also textual weakness. His document about Jabir's mixing is ​​also flawed and unreliable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jabir b. Yazid al-Ju’fi
  • Nasir b. Abdullah al-Qifari
  • Usul al-madhhab al-Shi’a
  • Insanity
  • Magic

عنوان مقاله [العربیة]

نقد لرأی القفاری فی جابر الجعفی

چکیده [العربیة]

جابر بن‌ یزید الجعفی من أصحاب الإمامین الباقر والصادق (علیهما السلام) ومن مشاهیر رواة الشیعة. وقد وردت روایات متعددة فی مدحه وذمّه. عددٌ قلیل من علماء الإمامیة وصفوه بالضعیف؛ غیر أن آخرین کثر منهم وثّقوه وجعلوه فی عِداد أفضل الرواة وخواص أصحاب هذین الإمامین. وقد اتّخذ ناصر بن ‌عبد الله القفاری، وهو من مشایخ الوهابیة المعاصرین، تلک الروایات التی وردت فی ذمّه والآراء التی قیلت فی قدحه وتضعیفه، اتخذها ذریعة وحاول ـ فی کتابه الذی جاء تحت عنوان: اصول مذهب الشیعةـ تصویر جابر وکأنه کذاب یضع الأحادیث من عنده، ویوحی وکأن الروایات المنقولة عنه فی المصادر الحدیثیة الشیعیة، ضعیفة ومطعون فی صحتها. یکشف هذا البحث من خلال تمحیص وتدقیق للمتن والاسانید التی عوّل علیها القفاری للحکم على جابر الجعفی، أن مؤاخذاته لم تکن صحیحة، وأن جابر مبرّءٌ من الاتهامات المذکورة (مثل القدح بروایاته، والاختلاط، والجنون، والسحر، والشعوذة). إن أسانید جمیع الروایات التی استند الیها القفاری حول جنون جابر وسحره وشعوذته، ضعیفة وبعض الروایات یکتنفها ضعف فی المتن أیضاً. کما أن ما أثاره حول اختلاط جابر مردود ولا یمکن التعویل علیه..

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • جابر بن‌ یزید الجعفی
  • ناصر بن ‌عبد الله القفاری
  • اصول المذهب الشیعی
  • الجنون
  • السِحر

منابع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی (1389ش)، لبنان: تابان، چاپ اول.
ابطحی، سید محمدعلی (1417ق)، تهذیب المقال، قم: ناشر مؤلف، چاپ اول، ج 5.
ابن‌اثیر جزری، مبارک بن‌محمد (1399ق)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق: طاهر احمد الزاوی، محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبه العلمیه، ج 2.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت: دار صادر، ج7و11.
اردبیلی غروی حائری، محمد بن‌علی (1331ش)، جامع الرواه و ازاحه الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بی‌جا: بی‌نا، چاپ اول، ج 1.
تستری، محمدتقی (1426ق)، قاموس الرجال، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، ج 2.
حرانی، حسن بن‌شعبه (1404ق)، تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1409ق)، وسائل ‏الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، ج 17.
حسین‌نژاد، سید مجتبی (1395ش)، «نقد نگره تضعیف محمد بن‌عیسی بن‌عبید بن‌یقطین»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دوره 13.
ابن‌ادریس حلی (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ج 3.
حلى، ابن‌داود (‏1383ق)، رجال ‏ابن‌داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حلی، حسن بن‌یوسف (1411ق)، رجال العلامه الحلی، قم: دار الذخائر.
خویی، سید ابوالقاسم موسوی (1410ش)، معجم رجال الحدیث، قم‏: مرکز نشر آثار شیعه، ج 4و13.
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق: الدار الشامیه، ج 1.
ذهبی، محمد بن‌احمد (1382ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت: دارالمعرفه، چاپ اول.
سیوطی، جلال‌الدین (1416ق)، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: سعید المندوب، لبنان: دارالفکر، چاپ اول.
صدر، سید حسن (بی‌تا)، نهایه الدرایه، تحقیق: ماجد الغرباوی، تهران: مشعر.
صدوق (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ سوم، ج 3.
صفار، محمد بن‌حسن (1404ق)، بصائر الدرجات، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی‏.
طبری، محمد بن‌جریر (بی‌تا)، دلائل‏ الإمامه، قم: نشر دار الذخائر للمطبوعات.
طوسی، محمد بن‌حسن (1414ق)، الأمالی ‏للطوسی، قم: نشر دارالثقافه، چاپ اول.
طوسی، محمد بن‌حسن (1365ش)، تهذیب ‏الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه. چاپ چهارم، ج 3.
طوسی، محمد بن‌حسن (1381ق)، رجال ‏الطوسی، نجف‏: نشر حیدریه.
طوسی، محمد بن‌حسن (بی‌تا)، فهرست ‏الطوسی، نجف: المکتب المرتضویه.
عابدی، احمد (1390ش)، توحید و شرک در نگاه شیعه و وهابیت، تهران: مشعر، چاپ اول.
عسقلانی، أبوالفضل أحمد بن‌علی (1326ق)، تهذیب التهذیب، هند: دائرة‌المعارف النظامیة، چاپ اول، ج2.
قاینی بیرجندی، محمدباقر (1384ش)، «مختلف الرجال»، میراث حدیث شیعه، دفتر سیزدهم، شماره 21.
قشیری نیشابوری، مسلم بن‌حجاج (1424ق)، صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر، چاپ اول، ج 1.
قفاری، ناصر بن‌عبدالله بن‌علی (1415ق)، اصول مذهب الشیعه الامامیه الاثنی عشریه عرض و نقد، قاهره: انتشارات دارالحرمین، چاپ دوم، ج 1.
قمی، عباس (1414ق)، سفینه البحار، قم: دار الاسوه، چاپ اول، ج 1.
کشى، محمد بن‌عمر (1348ش)، ‏رجال ‏الکشی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (بی‌تا)، اصول کافی، ترجمه: سید جواد مصطفوی، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ اول.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1365ش)، الکافی، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ج 1.
مازندرانی، محمد بن‌اسماعیل (1416ق)، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ج 2.
مازندرانى، محمد بن‌شهر آشوب (1379ق)، المناقب‏، قم: مؤسسه انتشارات علامه‏، ج 4.
مامقانی، عبدالله (1426ق)، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ج 14.
مجلسی، محمدباقر (1378ش)، الوجیزه فی الرجال، تحقیق: محمدکاظم رحمان‌ستایش، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
مجلسی، محمد‌باقر (1404ق)، بحارالأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، ج 66.
مجلسی، محمدتقی‌ (١۴٠۶ق)، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشان‌پور، چاپ دوم، ج 1.
مفید، محمد بن‌محمد بن‌نعمان (1413ق الف)، الإرشاد، قم‏: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ج2.
مفید، محمد بن‌محمد بن‌نعمان (1413ق ب)، جوابات أهل الموصل فی العدد و الرؤیه، قم‏: کنگره‌ جهانى هزاره شیخ‌مفید، چاپ اول.
ملکیان، محمدباقر (1438ق)، «تأمّلات فی توثیقات الشیخ المفید»، الاجتهاد و التجدید، شماره 42.
نجاشی، أحمد بن‌علی (1407ق)، رجال النجاشی، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
نوری طبرسی، حسین (1429ق)، خاتمه مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ج 4.