تحلیل اجتماعی رفتار دست‌بوسی در دوران حضور ائمه اطهار (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر تاریخ تشیع حوزه علمیه قم

2 دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین، دانشگاه باقرالعلوم (ع).

چکیده

چکیده
دست‌بوسی نوعی الگوی رفتار اجتماعی و میان‌فردی است که نمادی از ابراز محبت یا ادای احترام و توجه ویژه انسان به همنوع خود به شمار می‌رود. به دلیل بهره‌مندی رفتار دست‌بوسی از نیت‌های پیشینی و اهداف پسینی و همچنین برخورداری از خودآگاهی بیشتر، این کنش، نوعی الگوی رفتار رسمی و دارای بار معنایی عمیق به شمار می‌آید. خاستگاه معرفتی و پیامدهای اجتماعی این رفتار موجب شده است در آموزه‌های اسلامی نیز توجه ویژه‌ای به آن مبذول شود. ماهیت کاملاً فرهنگی این رفتار و اثرپذیری آن از ترجیحات و گرایش‌های متغیر اجتماعی، پذیرش محدود و نظام‌مند آن را در اسلام در پی داشته است. قرارگرفتن در چارچوب نظام معنایی توحیدی، و همچنین حفظ کرامت ذاتی انسان، دو ویژگی مهم برای تأیید رفتار دست‌بوسی در آموزه‌های اسلامی است. ظهور و بروز این رفتار در جامعه مسلمان عصر حضور ائمه اطهارb نیز تابع حفظ شرایط دوگانه مذکور بوده است. اما از بررسی گزارش‌های تاریخی و روایات اسلامی نمی‌توان به توصیه و ترجیح این الگوی رفتار در برابر سایر انواع و شیوه‌های ابراز محبت و احترام دست یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Social Analysis of Hand-Kissing Behavior in Imams' Periods

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rajaei 1
  • Hamid Fazel-Gane 2
1 Researcher of Shi`a history at Hawzah
2 Phd student at Baqir al-Olum University
چکیده [English]

Hand-kissing is a kind of interpersonal and social behavior indicating the symbol of love or respect and special attention toward a person. Due to its pre-post intentions and much self-awareness, this action is regarded as a formal behavior and has a deep meaning. Its social consequences and epistemic origin have leaded it to gain a special position in Islamic teachings. Islam accepts limited, systemic hand-kissing action because it is influenced by social preferences and tendencies and also has cultural nature totally. There are two important features in Islamic teachings to confirm hand-kissing: to protect human dignity and to have a particular place in the meaning system of monotheism. Its manifestation in Muslim society during Imams' time met above-mentioned twofold conditions. However, one cannot result from historical reports and Islamic narrations that this behavior has dominated other kinds of love or respect expressions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hand-Kissing
  • Islamic teachings
  • Muslim Society
  • the meaning system of monotheism
  • Human dignity

منابع

قرآن کریم.
ابن ‌اثیر، علی بن محمد (1341). أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تهران: انتشارات اسماعیلیان.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (بی‌تا). التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه
قم.
ابن‌شعبه حرّانی، حسن بن علی (1423). تحف العقول عن آل الرسول، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1965). مقاتل الطالبیین، قم: مؤسسه دار الکتاب.
تبریزی، میرزا جواد (1416). صراط النجاة، قم: دفتر نشر برگزیده.
جوادی آملی، عبدالله (1388). اسلام و محیط زیست، تنظیم و تحقیق: عباس رحیمیان، قم: إسراء.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1997). المستدرک علی الصحیحین، قاهره: دار الحرمین للطباعة والنشر والتوزیع.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1414). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل ‌البیت لأحیاء التراث.
خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
سید رضی، محمد بن حسین (1370). نهج البلاغة، ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
طباطبائی، سید محمدحسین (1397). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طبرسی، حسن بن فضل (1392). مکارم الأخلاق، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن (1986). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن حسن (1413). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، بیروت: دار الأضواء.
طوسی، محمد بن حسن (1414). الأمالی، اردن: دار الثقافة للنشر والتوزیع.
العاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (بی‌تا). القواعد والفوائد، قم: مکتبة المفید.
فاضل قانع، حمید (1392). سبک زندگی بر اساس آموزه‌های اسلامی، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
فاضل قانع، حمید (1394). ظرفیت‌های تمدنی اسلام، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفیn.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1415). القاموس المحیط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1346). اصول کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1348). الروضة من الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
متقی هندی، علاءالدین علی (1413). کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
مجلسی، محمدباقر (1362). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
نوری طبرسی، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل ‌البیت لأحیاء التراث.
واقدی، محمد بن عمر (1388). مغازی: تاریخ جنگ‌های پیامبرn، ترجمه: مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.