رویکردهای کلامی محدثان و متکلمان در تبیین منابع علم امام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی، مدیر گروه شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

از جمله آموزه‌های اعتقادی که جایگاه ویژه‌ای در نظام‌نامه تشیع دارد، و قوام‌بخش مذهب، کلید فتح ابواب معارف دین و از شاخص‌های تمایز شیعه از دیگر مذاهب اسلامی است، مسئله امامت با ویژگی‌های منحصر به فرد آن است. علم امام (ع) یکی از مسائلی است که هم‌زمان با پیدایش اصل امامت، محل توجه و عنایت امامیه واقع شده است. در طول تاریخ علم کلام، در پذیرش کلی علم امام اختلافی بین علمای امامیه با رویکردهای مختلف وجود نداشته است. با این حال، این مسئله در تاریخ خود تحولات و تطوراتی داشته که این تحولات ناشی از نگاه‌های متفاوت با رویکردهای مختلف به مسائل جانبی علم امام است. در مقاله پیشِ رو، منابع علم امام (ع) را، از نگاه عالمان دو مدرسه کلامی قم و بغداد، که با دو رویکرد متفاوت به مسائل کلامی نظر کرده‌‌اند، برمی‌رسیم تا با توجه به تبیین دوگانه آنان، نشان دهیم که اختلافی بین پیروان این دو رویکرد درباره منابع علم امام وجود ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Approaches of Theologians and Hadith Scholars in Explaining the Sources of Imam's Knowledge

نویسنده [English]

  • Mohammad Hasan Nadem
Assistant professor of the University of Religions and Denominations
چکیده [English]

One of the beliefs and teachings of the Shiite doctrine, differentiating it from the other denominations of Islam is that of Imamate. Affiliated with and emerging simultaneous to Imamate, the problem of Imam, s knowledge has also been of importance for the Imamiyya theologians. Despite the agreement on general aspects of the problem among them, some disagreements on the marginal parameters of Imam, s knowledge resulted in the development of different approaches toward it. In this article we survey the approaches of the theologians of Baghdad and Qom theology schools and conclude that they do not have any disagreement on the problem of the sources of Imam, s knowledge.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sources of Imam`s Knowledge
  • Theological Approaches
  • Baghdad school
  • Qom school

منابع

قرآن مجید.
ابن‌بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1398). التوحید للصدوق، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـــــــــــــ (1362). الخصال، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـــــــــــــ (1380). صفات الشیعة، تهران: انتشارات زراره.
ـــــــــــــ (1372). عیون اخبار الرضا (ع)، ترجمه: حمیدرضا مستفید و علی‌اکبر غفاری، تهران: صدوق، ج1 و 2.
ـــــــــــــ (1378). عیون اخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان، ج1 و 2.
ـــــــــــــ (1363). کمال الدین و تمام النعمة، قم: مؤسسه نشر اسلامی، ج2.
ـــــــــــــ (1395). کمال الدین و تمام النعمة، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ج1 و 2.
ـــــــــــــ (1377). معانی الاخبار، ترجمه: عبدالعلی محمدی شاهرودی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
ـــــــــــــ (1367). من لا یحضره الفقیه، ترجمه: علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق، ج4.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1988). لسان العرب، تصحیح: علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج1.
جعفریان، رسول (1384). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: انتشارات انصاریان.
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلّی اللّه علیهم، تحقیق و تصحیح: محسن بن عباس‌علی کوچه‌باغی، قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی، چاپ دوم.
الطریحی، فخرالدین بن محمد (1378). مجمع البحرین، تحقیق: احمد حسینی، تهیه و تنظیم: محمود عادل، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج2.
الطوسی، محمد بن حسن (1375). الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد، قم: انتشارات کتاب‌خانه.
ـــــــــــــ (1414). الامالی، قم: دار الثقافة.
ـــــــــــــ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج9.
علم‌الهدی، علی بن حسین (1405). رسائل الشریف المرتضی، تحقیق: مهدی رجایی، قم: دار القرآن الکریم، ج1.
الکلینی، محمد بن یعقوب (1362). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ج1.
المفید، محمد بن محمد (1413 الف). الارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
ـــــــــــــ (1413 ب). الامالی، قم: کنگره شیخ مفید.
ـــــــــــــ (1413 ج). اوائل المقالات، قم: کنگره شیخ مفید.
ـــــــــــــ (1363). تصحیح الاعتقاد، قم: منشورات الرضی.
نادم، محمدحسن (1388). علم امام؛ مجموعه ‌مقالات، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.