مقایسه نحوه مواجهه امام حسن عسکری  با اقدامات ضداسلامی خلفای عباسی و جریان‌های شبهه‌افکن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ و ایران‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه معارف، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

جامعه اسلامی در دوران امامت امام حسن عسکریj‌ (254-260 ه.ق.) با مسائل اعتقادی، سیاسی و فرهنگی متعددی مواجه شد. اقدامات خشن و سرکوبگرانه عباسیان، فعالیت جریان‌های انحرافی و شبهه‌افکن، شورش زنگیان و قیام برخی از علویان، از جمله مسائلی بود که امنیت و سلامت جامعه اسلامی در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اعتقادی را دچار بحران کرده بود. امام حسن عسکری j‌ همسو با رسالت الاهی خویش در مواجهه با این مسائل، راهکارهای عملی و راهبردهای سازنده و تأثیرگذاری اتخاذ کرد که نتیجه‌اش حفظ تشیع و ایجاد آمادگی و زمینه‌سازی برای غیبت امام زمانf بود. هدف پژوهش حاضر، که با استناد به منابع اصلی و به شیوه توصیفی‌تحلیلی تدوین شده، تبیین نحوه مواجهه آن حضرت با اقدامات دو جریان مخرب اعتقادات جامعه اسلامی، یعنی خلافت عباسی و جریان‌های شبهه‌افکن، است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که: امام حسن عسکری چه شیوه‌ای در برابر این دو جریان در پیش گرفت و تفاوت مواجهه امام با بنی‌عباس و جریان‌های شبهه‌افکن چه بود؟ فرضیه این پژوهش آن است که شیوه امام، نفی هر دو جریان بود، اما متناسب با روش و اقدامات این دو جریان، تعامل و مواجهه نرم با عباسیان، و صراحت و رفتار تند با جریان‌های شبهه‌افکن را در پیش گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Imam Hasan Askari's (AS) Confrontation with Anti-Islamic Actions of the Abbasid Caliphs and Skeptical Currents

نویسندگان [English]

  • Bahman Zeynali 1
  • Seyyed Mohammad Sadegh Hoseyni Kojani 2
1 Assistant Professor, Department of History and Iranology, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Isfahan Islamic Azad University, Khorasgan Branch
چکیده [English]

The Islamic society during the Imamate of Imam Hasan Askari (AS) (254-260 AH) faced many religious, political and cultural issues. The violent and repressive actions of the Abbasids, the activities of deviant and skeptical currents, the Zangian rebellion and the uprising of some Alawites were among the issues that had caused a crisis for the security and health of the Islamic society in the political, social and ideological spheres. Imam Hasan Askari (AS) in line with his divine mission in the face of these issues, adopted practical solutions and constructive and effective strategies, the result of which was to preserve Shiism and pave the ground for the occultation of Imam Zaman (AS). The purpose of the present study, which is based on the main sources and has been done in a descriptive-analytical method, is to explain how he dealt with the actions of two destructive currents of Islamic society, namely the Abbasid Caliphate and the skeptical currents. The main question of this research is, what method did Imam Hasan Askari take against these two currents and what was the difference between Imam's confrontation with Bani Abbas and skeptical currents? The hypothesis of this research is that the Imam's method was the negation of the both groups, but in proportion to the methods and actions of these two groups, he interacted softly with the Abbasids, and explicitly and harshly treated the skeptical currents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hassan Askari (AS)
  • Abbasids
  • Skeptical Currents
  • Confrontation
  • Interaction

مراجع

ابن بابویه (صدوق)، مـحمد بن علی (1387‌). توحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن طاووس، علی بن موسی (1368). کشف المحجة، ترجمه: اسدالله مبشری، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
ابن ‌عمرانی، محمد بن علی ‌(2001‌). الإنباء فی تاریخ الخلفاء، محقق: قاسم السامرائی، قاهرة: دار الآفاق العربیة.
ابن‌اثیر، عزالدین (1382‌). تاریخ کامل ایران، ترجمه: حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی (1405‌). مناقب آل ابی‌طالب، بیروت: دار الاضواء، ج4.
ابو الفداء، اسماعیل بن علی (بی‌تا). المختصر فی أخبار البشر، مصر: المطبعة الحسینیة المصریة.
احمدی کچایی، مجید؛ ترابی میبدی، روح‌الله (1393). «رفتارشناسی امام هادی و امام عسکری  bدر تقابل با جریان‌های انحرافی تا دوره غیبت»، در: پژوهش‌های مهدوی، ش11، ص27-48.
اربـلی، عـلی بـن عیسی (1410‌). کشف الغمّه فی معرفة الائمة، بیروت: دار الکتاب الاسلامی، ج3.
بهنیافر، احمدرضا (1391‌). «مواضع و اقدامات سیاسی امام حسن عسکری j ‌ در برابر خلافت عباسی»، در: فرهنگ و تمدن اسلامی، س3، ش7، ص63-84.
پیشوایی، مهدی (1374‌). سیره پیشوایان، قم: مـؤسسه امـام صادق j.
جعفریان، رسول (1387‌). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: انصاریان.
حرّانی، علی بن شعبه (1382‌). تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه: صادق حـسن‌زاده، قم: آل عـلی.
خضری، سید احمدرضا (1377‌). علل و عوامل تجزیه خلافت عباسی، تهران: غدیر.
خویی، ابوالقاسم (1413‌). معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، الطبعة الخامسة.
شاهرودی، محمدرضا؛ ملک‌لو، صدیقه (1392). «امام حسن عسکریj و اندیشه‌های انحرافی»، در: سفیر نور، ش25، ص83-100.
طبرسی، فضل بن حسن (1417‌). اعلام الوراء باعلام الهدی، قم: مؤسسة آل البیت  b.
طبری، محمد بن جریر (1354‌). تاریخ طبری، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
طبسی، محمدجواد (1371‌). حیاة الامام العسکری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طریحی، فخر الدین بن محمد ‌(1375‌). مجمع البحرین، تـهران: کتاب‌فروشی مـرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، محمد بن حسن (1381). رجال، نجف: المکتبة الحیدریة.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). الغیبة، تهران: دار الکتب الاسلامی.
عرفان، امیرمحسن (1394). «‌سبک‌شناسی مواجهه امامان معصوم b  با مدعیان دروغین مهدویت»، در: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س6، ش19، ص51-72.
قمی، شیخ عباس (بی‌تا). سفینة البحار، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضـوی.
کشی، محمد بن عمر (1348‌). اخـتیار مـعرفة الرجـال، مشهد: مرکز مطالعات و تحقیقات دانشکده الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب (1372). اصول الکافی، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای، تهران: اسوه.
مامقانی، عبدالله (1352‌). تنقیح المقال، نجف: مرتضویة، ج1.
مـجلسی، مـحمد باقر (1403‌). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، الطبعة الثانیة، ج50.
مجمع جهانی علوم اهل ‌بیت b (1422‌). اعلام الهدایة، قم: الطبعة الاولی.
محدّث نـوری، حـسین (1408‌). مستدرک الوسائل، قم: مؤسسة آل البیت b  ، الطبعة الثالثة.
مدرسی طباطبایی، حسین (1395). مکتب در فرآیند تکامل: نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه: هاشم ایزدپناه، تهران: کویر.
مسعودی، ابوالحسن علی بن الحـسین (1374‌). التنبیه والاشراف، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
مسعودی، علی بن حسین (1374‌). مروج الذهب، قم: دار الهجرة.
مسعودی، علی ‌بن ‌حسین (1384‌). اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌ طالب j ، تـهران: انـصاریان.
مشکور، محمدجواد (1368‌). فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسـلامی آسـتان قـدس رضوی.
مفید، محمد بن محمد ‌(1411‌). الفصول المختارة فی العیون والمحاسن، قم: ستاد کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد ‌(بی‌تا). الارشاد، قم: بصیرتی.
مؤمن شـبلنجی (بی‌تا). نـور الابصار فی مناقب آل المختار، قاهرة: مکتبة المشهد الحسینی.
نجاشی، احمد بن علی (1407). الرجال، تحقیق: سید موسی الشبیری الزنجانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
نوبختی، حسن بن موسی (1355‌). فرق الشیعة، نجف: حیدریة.
یعقوبی، احمد بن ابی‌واضح (1374‌). تاریخ یعقوبی، تهران: علمی و فرهنگی.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار