منابع و ویژگی‌های سیره‌نگاری شیعیان در قرن ششم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

2 استاد گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران و دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم

4 استادیار گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

چکیده

شیعیان نیز مانند اهل سنت به نوشتن سیره پیامبر اسلام k علاقه‌مند بوده‌اند و آثاری در این زمینه نگاشته‌اند. در سیر تاریخی این سبک تألیفی، قرن ششم هجری دوران رشد و نمایان‌شدن شاخصه‌های سیره‌نویسی شیعیان است. نگارش سیره نبوی برای شیعیان فرصتی بود تا باور و اندیشه‌های مذهب خود و نیز جایگاه و حقانیت ائمه و اهل ‌بیت را نمایان و تأیید کنند، همان مجالی که نگاشتن سیره نبی مکرم اسلام k برای اهل ‌سنت به منظور پاس‌داشت شیخین فراهم آورده بود. بعد از کوشش‌های شیعیان برای نوشتن سیره نبوی در پنج قرن نخست هجری، اولویت‌های نویسندگان شیعه از قرن پنجم و ششم به بعد، تغییر کرد و اغلب، از نگارش درباره پیامبر به پژوهش‌هایی درباره زندگی دوازده امام معطوف شد. در این دوران، شیعیان نگارش اختصاصی درباره سیره پیامبر را رها کردند و بیشتر آثاری نگاشتند که علاوه بر زندگی رسول خدا شامل سیره و زندگی سیزده معصوم دیگر نیز بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Resources and Characteristics of Shiite Biography in the Sixth Century

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Al-Hoseyni 1
  • Seyyed Asghar Mahmud Abadi 2
  • Mansur Dadashnejad 3
  • Keywan Loloyi 4
1 PhD Student in History, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran
2 Professor, Department of History, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran and University Isfahan
3 Associate Professor, Department of History, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran, Research Institute of Hawzah and University Qom
4 Assistant Professor, Department of History, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran
چکیده [English]

Shiites, like Sunnis, have been interested in writing the biography of the Prophet of Islam (S) and have written works in this field. In the historical course of this style of writing, the sixth century AH is the period of growth and emergence of the characteristics of Shiite biography. Writing the Prophet's biography was an opportunity for the Shiites to show and confirm the beliefs and ideas of their religion, as well as the status and legitimacy of the Imams and the Ahl al-Bayt, the same opportunity that the biography of the Holy Prophet of Islam (S) provided for the Sunnis to protect the two sheikhs. After the efforts of the Shiites to write the Prophet's biography in the first five centuries AH, the priorities of Shiite authors changed from the fifth and sixth centuries onwards, and often turned from writing about the Prophet (S) to doing research on the life of the twelve Imams. During this period, the Shiites abandoned the exclusive writing about the biography of the Prophet (S) and wrote mostly works that, in addition to the life of the Messenger of God, included the biography and life of the thirteen other infallibles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Prophet's Biography
  • Shiites
  • History of Ahl al-Bayt
  • Imam Ali (AS)
ابن‌ بابویه قمی (رازی)، علی بن عبید الله بن حسن (۱۳۶۶). الفهرست، محقق: جلال‌الدین محدث، قم: کتاب‌خانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
ابن ‌شهرآشوب، محمد بن علی (بی‌تا الف). المناقب، قم: علامه.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی (بی‌تا ب). معالم العلماء، تحقیق: محمد صادق آل بحر العلوم، بیروت: دار الاضواء.
ابن‌ فتال نیشابوری، محمد بن حسن (۱۳۸۱). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، تحقیق: غلام‌حسین مجیدی و مجتبی فرجی، قم: دلیل ما.
باقری، رؤیا (1394). «روش سیره‌نویسی اربلی در کشف الغمة»، در: نامه جامعه، ش114، ص7-28.
بخشی، منصوره (1393). تاریخ‌نگاران امامیه، قم: جامعة الزهراء.
جرار، ماهر (1385). «سیرة اهل الکساء: نخستین منابع شیعی درباره زندگی‌نامه پیامبر»، ترجمه: محمدحسن محمدی مظفر، در: هفت آسمان، ش32، ص197-238.
جعفریان، رسول (۱۳۹۳). منابع تاریخ اسلام، تهران: نشر علم.
جمعی از محققان (بی‌تا). نقش شیعیان در شاخه‌های تاریخ‌نگاری، با نظارت: نعمت‌الله صفری فروشانی، اشراف: ناصر مکارم شیرازی، کنگره بین‌المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی، قم: امام علی بن ابی طالب j، ج1.
حسین‌زاده شانه‌چی، حسن (1381). «سیره نبوی در بحار الانوار»، در: تاریخ اسلام، ش11، ص5-24.
حسینیان ‌مقدم، حسین؛ منتظر القائم، اصغر؛ چلونگر، محمدعلی (۱۳۹۲). «اصحاب امامان شیعه و سیره‌نگاری»، در: شیعه‌شناسی، ش42، ص7-42.
حکیم‌زاده، فرزانه (1394). «سیره‌نگاری در کتاب الخرائج والجرائح»، در: نامه جامعه، ش114، ص111-128.
ذاکری، علی‌اکبر (1386). «دوره‌های سیره‌نگاری نبوی در حوزه‌های شیعی»، در: نشریه حوزه، س24، ش139-140، ص241-304.
شاکری حسین‌آباد، صدیقه (1394). «بررسی سیره نبوی در کتاب مناقب آل ابی طالب ابن‌شهرآشوب»، در: نامه جامعه، ش114، ص57-78.
طبرسی، احمد بن علی (۱۴۱۳). الاحتجاج، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم: اسوه.
طبرسی، فضل بن حسن (1417). اعلام الوری، قم: مؤسسة آل‌ البیت، ج1.
طوسی، ابن حمزه (۱۴۱۹). الثاقب فی المناقب، تحقیق: رضا علوان، قم: انصاریان.
قطب‌ الدین راوندی، سعید بن عبد الله (۱۴۰۹). الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی، ج۳.
قطب‌الدین راوندی، سعید بن عبد الله (۱۴۳۰). قصص الانبیاء، تحقیق: عبد الحلیم عوض الحلی، قم: مکتبة العلامة المجلسی، ج2.
قطب‌الدین راوندی، سعید بن عبدالله (۱۳۷۷). القاب الرسول و عترته، تصحیح: سید علی‌رضا سید کباری، در: میراث حدیث شیعه، دفتر اول، به کوشش: مهدی مهریزی، قم: دار الحدیث.
قمی، علی بن ابراهیم (1367). تفسیر القمی، تحقیق: سید طیب جزائری، قم: مؤسسه دار الکتاب، ج1.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۳). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، ج1.
مجیدی‌نسب، نرگس (1387). «تاریخ‌نگاری شیعه در کتاب رجال نجاشی»، در: نامه تاریخ‌پژوهان، ش16، ص117-170.
مرادی‌نسب، حسین (1394). «یونس بن بکیر از پیش&zw