رهیافت تاریخی بر چرایی تفاوت گزارش سیره‌نویسان نخستین: بررسی رخداد مباهله در سیره ابن‌هشام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مدرسی معارف (گرایش آشنایی با منابع اسلامی)، دانشکده اندیشه و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

اهمیت نگاه انتقادی به منابع اولیه در تاریخ و سیره‌نگاری و پرداختن به ضعف‌ها و قوت‌های آن با توجه به ارجاعات پژوهشی، ضروری به نظر می‌رسد. بازتاب نگارش سیره پیامبر (ص) در تتبعات تاریخی، با عنایت به ارتباط آن در خط مشی و بینش اعتقادی مخاطبان، به‌مراتب مهم‌تر از نقل تاریخ در بخش‌های دیگر آن است. این مقاله با تتبع در منابع تاریخی به شیوه تحلیلی و توصیفی به چرایی گزارش‌نشدن رخداد مباهله در آثار برخی سیره‌نویسان متقدم و نیز اختلاف‌های گزارش ‌ابن‌هشام با سایر مورخان در رخداد مباهله پرداخته است. به نظر می‌رسد علل اختلاف در سال وقوع مباهله، ادعای سکوت پیامبر (ص) در پاسخ به پرسش‌های نمایندگان نجران، حذف نام اهل ‌بیت (ع) و نقل ناتمام اصل رخداد در سیره‌ ابن‌هشام، ناظر به احتمالاتی چون فقدان استماع سیره‌نویسان از رخداد، تأثیر حکومت وقت در نگارش سیره، جهت‌گیری‌های مذهبی و کلامی در نقل روایت باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Historical Approach to Explain the Reason Why of Differences of the First Biographers` Reports: A survey of Mubāhalah in Ibni Hishām`s Sīrih

نویسندگان [English]

  • zahra Rezazadeh asgari 1
  • Mohamad Nasiri 1
  • narges toradyioon 2
1 Assistant professor, University of Tehran, Iran,
2 Phd student, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

The importance of a critical look at the primary sources in history and biography and addressing its strengths and weaknesses with regard to research references seems necessary. The reflection of the biographies of the Prophet (PBUH) on the historical studies, considering its relation to the policy and beliefs of the audience, is far more important than the narration of history in other parts of it. This article, studying historical sources in an analytical and descriptive manner, has sought to find and explain the reason why of not reporting the event of Mubāhalah in the works of some early biographers as well as the discrepancies between Ibn Hamshām and other historians` reports of Mubāhalah. It seems that the causes of discrepancy in the year that Mubāhalah took place may be counted as: the claim of the Prophet's silence in answering the questions of the representatives of Najrān, the deletion of the name of Ahl al-Bayt (AS); and incomplete report of that very event in Ibn Hishām's biography may be caused by lack of biographers` attention, the influence of rulers of the time on recording the events, and religious and theological orientations in narration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mubāhalah
  • Prophet (PBUH)
  • Ahl al-Bayt (AS)
  • Ibn Isḥāq
  • Ibn Hishām
  • Wāqidī

مراجع

قرآن کریم.
ابن اثیر، عز الدین حسن (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار انصار.
ابن ‌اسحاق (بی‌تا). السیرة، تحقیق: محمد حمید الله، بی‌جا: معهد الدراسات والأبحاث للتعریف.
ابن اسحاق، محمد (1978). السیر والمغازی، بیروت: دار الفکر.
ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی بن محمد (1412/1992). المنتظم فی تاریخ الامم والملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن حبان (1401). الثقات، حیدرآباد دکن: مؤسسة الکتب الثقافیة.
ابن حجر عسقلانی، ابو الفضل احمد بن علی (1325). تهذیب التهذیب، بیروت: دار صادر.
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1408/1988). العبر و دیوان المبتدأ والخبر فی ایام العرب والعجم والبریر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
ابن سعد، محمد (1410). الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن طاووس، سید رضی الدین (1411). منهج الدعوات و منهج العنایات، بیروت: دائرة الذخائر.
ابن عساکر، أبو القاسم علی بن الحسن بن هبة الله (1415). تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، بیروت: دار الفکر.
ابن فارس، احمد (2001). معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن قتیبه دینوری، ابو محمد عبد الله بن محمد بن مسل (1426). کتاب المعارف، بیروت: مکتبة البصائر.
ابن کثیر، ابو اسماعیل بن عمر (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر (1407). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1366). الفهرست، بیروت: دار المعرفة.
ابن‌ هشام (بی‌تا). السیرة النبویة، تحقیق: مصطفی السقا، ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت: دار المعرفة.
ابو الفداء، اسماعیل بن کثیر (1987). البدایة والنهایة، بیروت: مکتبة المعارف، الطبعة الاولی.
بغدادی، خطیب (1417). تاریخ البغداد، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بغدادی، خطیب (2001). تاریخ مدینة السلام، بیروت: دار الغرب الاسلامی. 
بلاذری، احمد بن یحیی (1978). فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
بیهقی، احمد بن حسین (1405/1985). دلائل‌ النبوة، تحقیق: عبد المعطی قلعجی، بیروت: دار الکتب ‌العلمیة.
جاودان، محمدعلی (1370). «ابن‌هشام و سیره او»، در: آیینه پژوهش، ش5، ص9-30.
جعفریان، رسول (1378). نقد و بررسی منابع سیره نبوی، تهران: سمت.
جوادی آملی، عبدالله (1379). تفسیر تسنیم، قم: اسراء، چاپ اول.
خرگوشی، ابوسعید واعظ (1361). شرف‌ النبی، ترجمه: محمود بن محمد بن علی راوندی، تحقیق: محمد روشن، تهران: بابک.
ذهبی، احمد بن عثمان (1411). تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بی‌جا: دار الکتاب العربی.
ذهبی، شمس الدین (1409). تاریخ الاسلام، بیروت: دار الکتب العربی.
زرکلی، خیر الدین (1992). الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
زریاب خویی، عباس (1398). بزم‌آورد: شصت مقاله درباره تاریخ و فرهنگ و فلسفه، تهران: انتشارات محمدعلی علمی.
زمخشری، جارالله محمود (1414). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بی‌جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن بن ابی بکر (1429). الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت: دار الفکر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الثانیة.
طبری، محمد بن جریر (1362). تاریخ طبری، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
عسگری، انسیه (1386). «تأملی بر مباهله»، در: پژوهش‌های اعتقادی‌کلامی، ش۷، ص49-68.
غراب، کمال‌الدین (1390). بررسی تطبیقی مباهله پیامبر (ص) با مسیحیان نجران، تهران: بصیرت.
کاتب واقدی، محمد بن سعد (1410). الطبقات الکبری، محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1405). الاصول الکافی، بیروت: دار الاضواء.
ماسینیون، لویی (1378). مباهله در مدینه، ترجمه و مقدمه: محمودرضا افتخارزاده، تهران: رسالت قلم.
مرادی‌نسب، حسین (1394). تاریخ‌نگاری یونس در تدوین سیره نبوی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
نوری، میرزاحسن (1408). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت.
واحدی نیشابوری، ابو الحسن علی بن احمد (بی‌تا). اسباب النزول، قاهره: أیمن صالح شعبان، الطبعة الاولی.
واقدی، محمد بن عمر (1989). المغازی، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
یعقوبی، احمد ابن اسحاق (1414). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار