کلام الاهی از منظر ابوالحسن اشعری و محمدحسین طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استاد تمام گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم، قم، ایران

3 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، ایران.

4 استادیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، یران.

چکیده

کلام الاهی یکی از مسائل مهم، درازدامن و بحث‌برانگیز در میان مذاهب اسلامی است. اندیشمندان مسلمان تفاسیر مختلفی از این مفهوم و کیفیت اتصاف خدا به کلام مطرح کرده‌‌اند. این پژوهش به صورت تطبیقی آرای ابوالحسن اشعری و محمدحسین طباطبایی درباره کلام الاهی را بررسی می‌کند. هر دو شخصیت خدا را متکلم می‌دانند، ولی هر یک تفسیر متفاوتی از کلام الاهی دارند. ابوالحسن‌ اشعری کلام الاهی را از مقوله کلام نفسانی می‌داند و آن را کلام ذاتی خدا و وصفی قدیم معرفی می‌کند. طباطبایی مفهومی متفاوت و موسّع از «کلام» مطرح می‌کند و آن را به تمام اموری که کاشف مقاصد الاهی باشد توسعه می‌دهد. کلام الاهی از منظر طباطبایی دارای مراتب و مصادیق بسیار است. بر این اساس تمام آفرینش، که با کلمه وجودی «کن» پدید آمد، کلام خداوندی است و نزول وحی بر پیامبران، مرتبه و مصداق دیگری از کلام است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Divine Word as Viewed by Abu`l-Ḥasan Ashʿarī and Muḥammad Ḥusayn Ṭabaṭabaʾī .

نویسندگان [English]

  • ali bahjati 1
  • ali allahbedashti 2
  • Hamid Malekmakan 3
  • mostafa soltani 4
1 Phd student, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Professor, University of Qom, Qom, Iran
3 Assistant professor, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Assistant professor, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Divine word, kalām-i ilahī, is one of the most important, long-standing and controversial issues among Islamic religions. Muslim thinkers have offered various interpretations of this concept and the quality of God's attribution to speech. This study comparatively examines the views of Abul Ḥasan Ashʿarī and Muḥammad Ḥusayn Ṭabāṭabāʾī about the divine speech. Both consider God to be a Being of speech, but each has a different interpretation of it. Abu al-Ḥasan Ashʿarī considers the divine speech to be one of the categories of the mental speech, kalām-i nafsī, and introduces it as Divine essential speech and non-temporal attribute. Ṭabāṭabāʾī introduces a different and broader concept of the Divine speech and extends it to all matters that reveal Divine intentions. From Ṭabāṭabāʾīʾs point of view, the Divine speech has many levels and examples. Accordingly, all creation, which came into being with the existential word of "be", would be the word of God, and the Divine message that reveald to the prophets is another example of the Divine word.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Word
  • Abul Hasan Ashʿarī
  • Muḥammad Ḥusayn Ṭabāṭabāʾī
  • the Reality of Word
  • Mental Word
قرآن ‌کریم (1386). ترجمه: مهدی الاهی قمشه‌ای، قم: نسیم حیات، چاپ اول.
نهج‌البلاغه (1388). ترجمه: محمد دشتی، قم: نسیم حیات، چاپ چهارم.
ابن‌ فورک، محمد بن ‌الحسن (1425). مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، تحقیق و ضبط: ا.د/ احمد عبد الرحیم السایح، القاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة، الطبعة الاولی.
ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، به اهتمام: سید جمال‌ الدین میردامادی، بیروت: دار الفکر، دار صادر، الطبعة الثالثة، ج12.
اردبیلی، عبد الغنی (1392). تقریرات فلسفه امام خمینی، مقرر: عبدالغنی اردبیلی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم، ج2.
الاشعری، ابی‌ الحسن‌ علی ‌بن اسماعیل (1408). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ والبدع، ویلیه کتاب لمع الادلة، لامام ‌الحرمین ‌الامام ‌جوینی، تقدیم و تحقیق: الشیخ‌ عبد العزیز عز الدین ‌السروان، بی‌جا: دار البنان للطباعة والنشر، الطبعة الاولی.
الاشعری، ابی‌ الحسن‌ علی ‌بن اسماعیل (1414). الابانة عن اصول الدیانة، تحقیق: عباس‌ صباغ، بیروت: دار النفائس.
جوادی‌ آملی، عبدالله (1389). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، قم: اسرا، چاپ چهارم، ج9.
راغب ‌اصفهانی، حسین بن محمد (1392). مفردات الفاظ قرآن، ترجمه: حسین خداپرست، زیر نظر: عقیقی بخشایشی، قم: دفتر نشر نوید اسلام، چاپ پنجم.
سیوطی، جلال‌‌الدین ‌عبدالرحمن (1392). ترجمه الاتقان فی علوم القرآن، مترجم: مهدی‌ حائری ‌قزوینی، تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم، تهران: امیرکبیر، چاپ دهم، ج1.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1425). نهایة الاقدام فی علم الکلام، تحقیق: احمد فرید مزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
صدر المتألهین (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ج1.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1360). اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه، چاپ اول.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۰ الف). المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، چاپ چهارم، ج11، 14، 15، 18.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۰ ب). المیزان، ترجمه: عبدالکریم نیری بروجردی، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، چاپ پنجم، ج3.
طباطبایی، محمدحسین (1370 ج). المیزان، ترجمه: محمدتقی‌ مصباح یزدی، قم: بنیاد علمی و فکری‌ علامه طباطبایی، چاپ پنجم، ج2.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۸۹). نهایة الحکمة، ترجمه و شرح: علی شیروانی، قم: بوستان کتاب، چاپ دهم، ج3.
طریحی، فخرالدین (1416). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی، چاپ سوم، ج6.
قرشی، سید علی‌اکبر (1386). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ پانزدهم، ج6.
قریب، محمد (1366). تبیین اللغات لتبیان الایات یا فرهنگ لغات قرآن، تهران: بنیاد، چاپ اول، ج2.
مظفر، محمدحسن (1377). دلائل الصدق لنهج الحق، ترجمه: محمد سپهری، تهران: امیرکبیر، چاپ اول، ج1.