تبیین جایگاه سیاسی، اجتماعی و اخلاقی امام علی(علیه السلام) در هاشمیاتِ کمیت بن‌زید اسدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

چکیده
در این پژوهش جایگاه سیاسی، اجتماعی و اخلاقی امیرالمؤمنین(ع) در اشعار کمیت بن‌زید اسدی، شاعر شیعی دوران اموی، واکاوی شده است. او از پیشتازان ادب متعهد است که در دوران خفقان اموی شعر خود را بُرنده‌‌ترین سلاح برای دفاع از حقوق اهل‌بیت قرار داد و معانی و اصول اعتقادی مهم شیعه را در ساختار ابیات استدلالی گنجاند. مهم‌ترین معانی به کار رفته در چکامه‌های وی درباره امام علی(ع) است. انتخاب علی(ع) به ولایت و امامت، حق خلافت بر اساس شواهد قرآنی، بیعت و بیعت‌شکنی، غصب خلافت، حکومت حاکمان و اعتراض کمیت و نیز اخلاق حکومتی حضرت، شهادت، علم، تقوا، شجاعت، جنگاوری، هدایتگری و مبارزه با باطل از اهداف اصلی کمیت در شعر استدلالی او است. او در این ابیات بر منصوص بودن امامت و ولایت علی(ع) و مرجعیت دینی، سیاسی و اجتماعی ایشان تأکید می‌کند. این نوشتار مفهوم امامت و خلافت امیرالمؤمنین و اخلاق ایشان در مجموعه هاشمیات کمیت را به روش توصیفی- تحلیلی بررسی و تحلیل می‌کند تا سازکارها و عناصر شکل‌گیری معنا و مفهوم امامت را همسو با رسالت ادبیات دینی تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Explanatory Study of Imam Ali`s Political, Social and Moral Position in Kumait Ibn Zeid Asadi`s Hashemiat

نویسنده [English]

  • sabereh siavashi
sjmh jkmg htgk
چکیده [English]

In this study, political, Imam Ali`s social and moral position of imam Ali (a) in Kumait's Hashemiat, the Shia poet in Umayya period has been analyzed.  He is one of the faithful literature pioneers who used his poems as the most trenchant weapon to defend the rights of the household of the prophet and explained Shiite fundamental beliefs in his poems in the Umayya period. The main meaning used in his poem, is about Imam Ali. The principal objectives of Kumaits poem may be counted as: choosing of Imam Ali for imamate or superintendence, caliphate right based on Quranic evidence; allegiance and allegiance-breaking, usurpation of caliphate; government, Komait protestation and morality of imam in governing; martyrdom; knowledge, virtue; courage, the state of being warrior; leadership, opposing the falsehood. In these part of his poem, he emphasizes on textual state of Imam Ali`s imamate and guardianship, his religious, political and social authority. The paper is to study the concept of Imam Ali`s imamate, caliphate and morality based on Hashmiat in a descriptive and analytical method to explain the mechanisms and elements by which the meaning of Imamate in the same direction as that of the mission of the religious literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Imamate
  • Caliphate of Imam Ali
  • Hashmiat
  • Kumait Bin Zaid AL-Asadi
ابن‌شهرآشوب سروی مازندرانی، ابوجعفر محمد بن‌علی (1387)،مناقب آل أبی‌طالب، تحقیق یوسف بقاعی، قم: ذوی القربی.
ابوریاش القیسی، احمد بن‌ابراهیم (1986م)، شرح هاشمیات الکمیت بن‌زید الاسدی، تحقیق داود سلوم و نوری حمودی القیسی، چ دوم، بیروت: مکتبة النهضة العربیة.
الاصفهانی، ابوالفرج (1970م) الأغانی، مجلد 17، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، مؤسسة جمال للطباعة و النشر.
امینی، عبدالحسین (1362)،  الغدیر، جلد 4، ترجمه علی شیخ­الإسلامی، چ سوم، تهران: چاپخانه بزرگ اسلامی.
براقی نجفی، حسین (1987م)، تاریخ الکوفة، مجلد 4، تحریر سید محمدصادق بحرالعلوم، بیروت: دارالنهضة العربیة، دارالأضواء.
البغدادی، عبدالقادر بن‌عمر (1299ق)، خزانة الادب و لب لباب العرب، مجلد 1، بولاق: دارصادر.
پیشوایی، مهدی (1383ش) «پیروزی نظریه حاکمیت قریش و پیامدهای آن در تاریخ اسلام»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 3.
الجاحظ، ابوعثمان عمر بن‌بحر (1926م)، البیان و التبیین، مجلد 1، شارح حسن السندوبی، قاهره: لجنة التألیف و النشر.
الجنّان، مأمون بن‌محیی‌الدین (1994م)،  الکمیت بن‌زید الأسدی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
الحسین، قصی (1998م)، تاریخ الادب العربی العصر الأموی، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
حمدان، عبدالرحمن احمد (1403ق) «هاشمیات الکمیت»، نشریة کلیة اللغة العربیة بالقاهره، المجلد 1.
خوانساری، محمد بن‌باقر بن‌زین­العابدین (1360)، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات،مجلد 6، ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: اسلامیه.
زراقط،عبدالمجید (1996م)، «هاشمیات الکمیت بن‌زید الأسدی، الحافز الحق للثورتین السیاسیة و الإجتماعیة و الأدبیة»، مجلة المنهاج، شماره 2، بیروت: مرکز الغدیر الدراسات الإسلامیة.
الصعیدی، عبدالمتعال (بی‌تا)، الکمیت بن‌زید الأسدی شاعر العصر المروانی، قاهره: دارالفکر العربی.
طوسی (1381ق)، الرجال، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، النجف الأشرف: الحیدریة.
طه حمیده، عبدالحسیب (1968م)،  ادب الشیعة الی القرن الثانی، قاهره: مطبعة السعادة.
طیالسی، أبوداود سلیمان بن‌داود بن‌الجارود (1419ق)، مسند أبی‌داود الطیالسی، تحقیق محمد بن‌عبدالمحسن الترکی، مجلد 4، مصر: دار هجر، کتابخانه دیجیتال مدرسه فقاهت: http://lib.efatwa.ir/42198/4/469.
عبدالسعادة، م. بشائر امیر (2014م)، «أسلوب الإلتفات فی هاشمیات الکمیت»، مجلة العلوم الإنسانیة، مجلد 1، شماره 22، کلیة التربیة للعلوم الإنسانیة، جامعة بابل.
عبدالعظیم‌زاده، محمد (1381)، «هاشمیات»، آینه پژوهش، شماره 77ـ78.
عظیمی، عسگر و عزالدین رضانژاد (1390)، «امامت در قرآن از منظر محقق طوسی و فاضل قوشچی»، اندیشه نوین دینی، سال 7، شماره 2.
فؤادیان، محمدحسن و مجید محمدی (1390الف)، «دیدگاه‌های سیاسی مذهبی کمیت در هاشمیات و اندیشه ناقدان»، نقد و ادبیات تطبیقی، سال1، شماره 1.
فؤادیان، محمدحسن و مجید محمدی (1390ب)، «هاشمیات، جهادی از جنس قلم»، ادب عربی، سال 3، شماره 3.
القط، عبدالقادر (بی‌تا)، فی الشعر الإسلامی و الأموی، بیروت: دارالعربیة.
کحیل، محمود (1422ق) «مفهوم الأمة فی الشعر الإسلامی و الأموی»، التراث العربی، شماره 83.
الکورانی العاملی، علی و عبدالهادی الربیعی (1341ق)، سلسلة القبائل العربیة فی العراق (5)، بنو اسد بن‌خزیمة.
مختاری، قاسم (1384)، میراث ماندگار ادب شیعی، اراک: دانشگاه اراک.
نصر اصفهانی، مهدی و علی نصر اصفهانی (1389)، «طراحی مدل رهبری خدمت‌گزار بر اساس دیدگاه امام علی و مقایسه آن با نظرات اندیشمندان غربی»، منهاج، سال 6، شماره11.
هدارة، محمد مصطفی (1990م)، فی الأدب الأموی، بیروت: دارالنهضة.