حقیقت وحی و کلام الاهی: از کلام نفسی تا تبیین فلسفی طباطبایی و جوادی آملی از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران.

چکیده

چکیده
پرسش از رابطه وجودی الفاظ و مفاهیم قرآنی با کنه وحی و چگونگی اعتبار آنها از مسائل مطرح در علم کلام است. تحقیق حاضر با نگاهی به پیشینه تاریخی بحث و با روش تحلیلی‌اسنادی، و با تکیه بر نظر محمدحسین طباطبایی و جوادی آملی در پاسخ به پرسش از فرآیندی معقول برای فهم کلام، با نظر به غایت فعل الاهی، که هدایت و درک مقصود متکلم از سوی بشر است، این نتیجه را افاده می‌کند که وحی و کلام الاهی، فعل و جعل الاهی است، که غایت آن تحقق هدایت بوده و لازمه آن نزول و دریافت وحی در قالب مفاهمه بشری است. این حقیقت از مرتبه کنه تا مرتبه اعتبار، امر واحدی است که نفس نبوی به سبب جامعیت و تناسب آن با عوالم مختلف، واسطه در نزول و ظهور مراتب گوناگون آن است و حقیقت نبی، هرچند از نظرگاه فلسفی عین علمی وحی و کلام قرار می‌گیرد، اما فاعل کلام نیست، و مسیر و ظرف تحقق و نزول وحی با جعل الاهی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Truth of Revelation and Divine Word: From Nafsi Word to Its Philosophical Explanation by Javadi Amoli and Tabataba`i

نویسندگان [English]

  • salman qasemnia 1
  • Hamid Malekmakan 2
1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب
2 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران.
چکیده [English]

The Question of the existential relationship between the Quranic words and concepts to the essence of revelation and the how of their validity has been raised in theology. This paper is an attempt to analyze the truth of revelation as an existential issue, using documentary research and philosophical explanations of Professor Tabatabaei and Javadi Amoli in describing a rational process for understanding Divine word with regard to the end of Divine act. As is concluded, revelation and Divine word is an action by God; as by Divine word is intended human guidance, it is necessary for him/her to understand it. So, revelation, from its essence to its being perceived and expressed would be a single reality and the Prophet`s soul would be a middle agent in the process of revelation.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Revelation
  • Divine Word
  • Essence of Revelation
  • Nafsi Word
  • Tabatabaei
  • Javadi Amoli
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه (1413). گردآورنده: محمد بن حسین شریف الرضی، محقق: عزیزالله عطاردی قوچانی، تهران: نشر بنیاد نهج‌البلاغه.
 
ابن ابی العز الحنفی (1427). شرح العقیدة الطحاویة، تخریج: ناصر الدین الالبانی، بی‌جا: دار السلام لطباعة والنشر والتوزیع والترجمة، الطبعة الاولی.
ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین (1405). عوالی الئالی العزیزة فی الاحادیث الدینیة، قم: دار سید الشهداء للنشر، ج4.
ابن حنبل، احمد (بی‌تا). المسائل المرویة عن الامام احمد بن حنبل فی العقیدة، محقق: احمدی عبدالله بن سلمان، مکه مکرمّه: دار طیبة.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375). النفس من کتاب الشفاء، محقق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة.
ابومنصور ماتریدی، محمد بن محمد (بی‌تا). تأویلات اهل السنة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
اشعری، علی بن اسماعیل (بی‌تا). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، مصحح: هلموت ریتر، بیروت: دار النشر فرانز شتاینر، ج1.
بهشتی، احمد؛ یعقوبیان، محمدحسن (1389). «حقیقت تشکیکی وحی در هندسه حکمت متعالیه»، در: معرفت فلسفی، ش29، ص107-132.
جوادی آملی، عبدالله (1382). تسنیم،‌ قم: اسراء، چاپ اول، ج5.
جوادی آملی، عبدالله (1384). بنیان مرصوص امام خمینی (ره)، قم: اسراء، چاپ هشتم.
جوادی آملی، عبدالله (1385). ادب فنای مقربان، قم: اسراء، چاپ چهارم، ج1.
جوادی آملی، عبدالله (1386). سرچشمه اندیشه، قم: اسراء، چاپ پنجم، ج1.
جوادی آملی، عبدالله (1387). دین‌شناسی، قم: اسراء، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1388 الف). شمس الوحی تبریزی، قم: اسراء، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1388 ب). قرآن در قرآن، قم: اسراء، چاپ هشتم.
جوادی آملی، عبدالله (1388 ج). وحی و نبوت، قم: اسراء، چاپ اول.
خلیلی، مصطفی (1387). «وحی و امور وحیانی از نگاه سه حکیم الاهی: امام خمینی، علامه طباطبایی و شهید مطهری»، در: ماه‌نامه معرفت، س17، ش132، ص41-58.
دائرةالمعارف چندرسانه‌ای قرآن کریم: نرم‌افزار جامع التفاسیر (1388). قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، دمشق/بیروت: دار العلم/الدار الشامیة، الطبعة الاولی.
زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418). التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، بیروت/دمشق: دار الفکر المعاصر، الطبعة الثانیة.
زحیلی، وهبة بن مصطفی (1422). تفسیر الوسیط، دمشق: دار الفکر، الطبعة الاولی.
زرقانی، محمد عبدالعظیم (بی‌تا). مناهل العرفان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج1.
زرکشی، محمد بن بهادر (بی‌تا). البرهان، محققین: مرعشی، ذهبی و کردی، بیروت: دار المعرفة،
ج1.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). شواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، حاشیه‌نویس: هادی بن مهدی سبزواری، مصحح: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1370). تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم: بیدار، چاپ دوم، ج6.
طباطبایی، سید محمدحسین (1353). قرآن در اسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طباطبایی، سید محمدحسین (1387). نهایة الحکمة، ترجمه و شرح: علی شیروانی، قم: دار الفکر،
ج1.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). انسان از آغاز تا انجام، ترجمه: صادق لاریجانی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
فخر رازی، محمد بن عمر (بی‌تا). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج27.
فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا). مصباح المنیر، بی‌جا: بی‌نا.
قاضی عبدالجبار (بی‌تا). شرح الاصول الخمسة، معلق: ابی هاشم احمد بن حسین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قرشی، سید علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ج7.
قمی، علی ابن ابراهیم (1367). تفسیر قمی، قم: دار الکتاب، چاپ چهارم، ج2.
کریمی، مصطفی (1386). وحی‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
معرفت، محمدهادی (1388). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی التمهید، ج1.
نسفی، میمون بن محمد (2006). تبصرة الادلة فی اصول الدین علی طریقة الامام ابی منصور الماتریدی، محقق: سلامه لکود، دمشق: المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیة، ج1.