موضع امامیه در برابر دیدگاه کیسانیه، غلات، زیدیه و اسماعیلیه درباره آموزه بداء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

چکیده
اهل سنت و امامیه در نادرستی انتساب معنای لغوی بداء به خداوند اتفاق نظر دارند؛ هرچند اهل سنت بر این پندارند، که امامیه معنای لغوی بداء را به خداوند نسبت می‌دهد؛ معنایی که مستلزم انتساب لوازمی چون جهل و ندامت به آن ساحت ربوبی است. البته اخبار و احادیث امامیه که شمار آنها به حد تواتر می‌رسد، بداء را به خداوند نسبت داده‌اند و بزرگان امامیه درصدد تبیین معنای بداء در آن اخبار برآمده‌اند. فِرَق منسوب به شیعه هم در باب بداء مواضع مختلفی دارند. فرقه‌ای چون زیدیه انتساب بداء به خداوند را صریحاً نفی می‌کند و همانند اهل سنت بر امامیه به خاطر اعتقاد به بداء، اعتراض می‌کند. اسماعیلیه هم به سبب تعارض باور به بداء با امامت اسماعیل، بداء را نپذیرفته‌اند. کیسانیه بداء را همان نسخ می‌دانند. غلات هم با آنکه همواره مورد لعن و تکفیر بزرگان امامیه بوده‌اند، به بداء اعتقاد دارند. نوشتار پیش رو درصدد است مواضع بزرگان امامیه را در برابر فرقه‌های چهارگانه مزبور تقریر کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Imamiyya`s Position on Kisaniyya, Ghulat, Zaidis and Ismaili's Views on Badā’

نویسنده [English]

  • ebrahim noei
استادیار گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی
چکیده [English]

The Sunnis and Shiites are unanimous in not being able to attribute the literal meaning of badā’ to the Lord. The Sunnis, however, suppose that the Imamīs attribute the lexical meaning of badā’ to the Lord; the meaning which would result in attributing ignorance and remorse to Him, the most Exalted. There are, albeit, numerous frequently narrated reports and sayings that have ascribed the concept of badā’ to the Lord and Imami scholars accordingly have always attempted to explain its correct meaning in those reports. The Shiite denominations have had distinct and varied positions in this respect. The Zaidis explicitly denies the attribution of badā’ to God, and, like Sunnis, criticize the Imāmīs for believing in badā’. The Ismailis have also refused to accept badā’ or it runs counter to the belief in Imamate of Ismail. Kisaniyya equates badā’ with abrogation. Ghulat believe in badā, although they have been cursed and excommunicated by the Shiite prominent personalities. The present paper seeks to examine the Shiite prominent figures’ stance on the views held by the above-mentioned four sects about the doctrine of badā.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Badā
  • Kisaniyya
  • Ghulat
  • Zaidi
  • Ismailia
  • Imamiyya
ابن اثیر، مبارک بن‌محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق محمود محمد طناحی، قم: اسماعیلیان.
اشعری قمی، سعد بن عبدالله (1361)، المقالات و الفرق، تهران: انتشارات علمی فرهنگی. 
آشتیانی، سید جلال الدین (1376). مقدمه بر مجموعه رسائل عصّار، تهران: امیرکبیر.
آشتیانی، سید جلال الدین(؟؟؟). مقدمه بر مصباح الهدایه امام خمینی، تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی (ره).
آقا جمال خوانساری، محمد بن‌حسین (1377). دفاع از تشیع (ترجمه الفصول المختارة) قم: نشر مؤمنین.
آمدی، علی بن‌محمد (1423). ابکار الافکار، قاهره: دارالکتاب.
بغدادی، عبدالقاهر بن‌طاهر (1408). الفرق بین الفرق، بیروت: دارالجیل.
جوهری، اسماعیل بن‌حماد (1404). الصحاح، بیروت: دار العلم للملائین، الطبعة الثالثة.
جوینی، عطا ملک (1385). تاریخ جهانگشای جوینی، تهران: انتشارات دستان.
خوئی، ابوالقاسم (1417). محاضرات فی اصول الفقه، قم: موسسه انصاریان.
دفتری، فرهاد (1386). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (بی‌تا). المفردات، بیروت: دار القلم.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1415). الملل و النحل، بیروت، دارالمعرفة.
صدرالدین شیرازی، محمد بن‌ابراهیم (1383). شرح اصول کافی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
صدوق، محمد بن‌علی (1359). کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
صدوق، محمد بن‌علی (1389). عیون اخبار الرضا، قم: مسجد جمکران.
 
صدوق، محمد بن‌علی (1414). الاعتقادات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ
دوم.
صدوق، محمد بن‌علی (1416). التوحید، قم: جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن‌علی (بی‌تا). علل الشرائع، قم، مکتبة الداوری.
طوسی، نصیرالدین محمد بن‌محمد (1405). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، بیروت، دارالاضواء.
علم الهدی، علی بن‌حسین (1405). رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن الکریم.
غالب، مصطفی (1965). تأریخ الدعوة الاسماعیلیة، بیروت: دار الاندلس.
فاضل مقداد، مقداد بن‌عبدالله (1380). اللوامع الالهیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
فخر رازی، محمد بن‌عمر (1991). المحصل، تصحیح حسین اتای، قاهره: مکتبة دار
التراث.
قمی، ابوالقاسم (1387). شرح حدیث امر ابلیس ان یسجد ...؛ در مجموعه رسائل در شرح حدیث کافی، تصحیح مهدی سلیمانی آشتیانی و محمد حسین درایتی، قم: دارالحدیث، ج27.
کرمانی، احمد بن‌عبدالله (1996). المصابیح فی إثبات الإمامة، بیروت: دارالامامة.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (بی‌تا). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مامقانی، عبدالله (1423). تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: موسسه آل البیت لإحیاء
التراث.
مجلسی، محمد باقر (بی‌تا). بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
مطهری، مرتضی (1387). مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا، ج26.
مفید، محمد بن‌محمد (1413 الف) اوائل المقالات، قم: المؤتمر العالمی.
مفید، محمد بن‌محمد (1413 ب) الفصول المختارة، قم: کنگره شیخ مفید.
میرداماد، محمدباقر بن‌محمد (1374). نبراس الضیاء و تسواء السواء فی شرح باب البداء و اثبات جدوة الدعاء، تصحیح حامد ناجی اصفهانی، قم: هجرت.
نوبختی، حسن بن‌موسی (1404). فرق الشیعة، بیروت، دارالاضواء.
همدانی، رشیدالدین فضل‌الله (1338). جامع التواریخ، طهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
یمنی، جعفر بن‌منصور (1984). سرائر و اسرار النطقاء، بیروت: دار الاندلس.