چیستی مرگ و چگونگی زندگی بازپسین از دیدگاه شیخ مفید و سید مرتضی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری کلام گرایش فلسفه دین و مسائل جدید کلامی.

چکیده

ماهیت مرگ و چگونگی زندگی بازپسین، به ماهیت انسان بستگی دارد. شیخ مفید، از متکلمان بنام امامیه، انسان را نفسِ دارای بدن می‌داند که حیات، ذاتی آن نیست؛ درحالی‌که سید مرتضی انسان را همین پیکر با ساختار ویژه‌اش می‌شناسد که اگر شرایط فراهم شود، حیات در آن پدیدار می‌شود. بازتاب این اختلاف نظر را در تعریف آنها از ماهیت مرگ و چگونگی زندگی پسادنیوی می‌توان دید. از دیدگاه سید مرتضی، مرگ نابودی تدریجی انسان است که با فروپاشیدن بدن، آغاز و با نابودی اجزای سازنده‌اش در آستانه رستاخیز پایان می‌پذیرد؛ درحالی‌که از دیدگاه شیخ مفید، مرگ نابودی بدن دنیایی و انتقال نفس به بهشت یا دوزخ است، هرچند نه بدن دنیایی همه انسان‌ها نابود می‌شود و نه نفس همه آنها منتقل می‌شود. سپس در آستانه رستاخیز همه چیز حتی نفوسی که از زندگی برزخی برخوردارند، نابود می‌شوند. با این وصف، از دیدگاه آنها، معاد بازآفرینی چیزی است که نابود شده بود. در این مقاله، تلاش شده است آرای این دو متکلم درباره ماهیت مرگ و چگونگی زندگی پسادنیوی تحلیل و بررسی شود.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of Death and Quality of the Afterlife According to al-Shaykh al-Mufīd and al-Sayyid al-Murtaḍā

نویسنده [English]

  • Saideh Nabavi
دانش آموخته دکتری کلام گرایش فلسفه دین و مسائل جدید کلامی.
چکیده [English]

The nature of death and the quality of the afterlife depends on the nature of the human person. Among the prominent Imami scholars of kalam, al-Shaykh al-Mufīd holds that the human being is a soul that has a body, and Life is not essential to the body, while for al-Sayyid al-Murtaḍā, the human being is the visible body with its particular structure which can have life in appropriate conditions. The disagreement is reflected in their definitions of the nature of death and the quality of the afterlife. For al-Sayyid al-Murtaḍā, death is a gradual destruction of the human being starting with the collapse of the body and ending with the destruction of its component parts on the verge of resurrection. However, for al-Shaykh al-Mufīd, death is a destruction of the mundane body and the transfer of the soul to the Heaven or the Hell- although, in his view, it is not the case that mundane bodies of all human beings are destroyed, neither is it the case that souls of all human beings are transferred-, and then the destruction of everything, even the souls that live in Barzakh (i.e. intermediate life or purgatory), just before the resurrection. They, nevertheless, believe that the resurrection is a re-creation of what was destroyed. This paper seeks to analyze and examine the views of them regarding the nature of death and the quality of the afterlife.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • soul
  • Body
  • Death
  • Purgatory
  • resurrection
قرآن کریم.
ابن­سینا، حسین­بن­عبدالله (بی­تا). التعلیقات، تحقیق و مقدمه: عبدالرحمن بدوی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
اسعدی، علیرضا (1389). «نفس و معاد از دیدگاه سید مرتضی»، نقد و نظر، سال پانزدهم، شماره 60، ص170-180.
اشعری، ابوالحسن (بی‌تا). مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، بی‌نا (نرم‎افزار کتابخانه کلام اسلامی).
 حمصی رازی، شیخ سدیدالدین محمود (1414). المنقذ من التقلید، قم: مؤسسه نشر اسلامی، ج2.
خدایاری، علی‌نقی (1390) «نظریه‌های نفس‌شناسی متکلمان امامی سده‌های میانی و کارکردهای آنها در تبیین آموزه معاد»، نقد و نظر، سال شانزدهم، شماره 61، ص69- 108.
سید مرتضی، علی‌بن‌حسین موسوی (1403) أمالی السید المرتضی فی التفسیر و الحدیث و الأدب، تصحیح و تعلیقه: محمد بدرالدین نعسانی حلبی، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ج1.
 سید مرتضی، علی‌بن‌حسین موسوی (بی‌تا). تنزیه الأنبیاء، قم: منشورات الشریف الرضی.
 سید مرتضی، علی‌بن‌حسین موسوی (1411). الذخیره فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
سید مرتضی، علی‌بن‌حسین موسوی، (1405). رسائل الشریفالمرتضی، تقدیم و اشراف: سید احمد حسینی و اعداد سید مهدی رجائی، قم: دارالقرآن‌الکریم، ج 1 و 2 و 3.
شیخ مفید، محمدبن‌نعمان عکبری بغدادی، (1413 الف). اوائل المقالات، تحقیق: ابراهیم انصاری، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
شیخ مفید، محمدبن‌نعمان عکبری بغدادی، (1413 ب) تصحیح اعتقادات الامامیه، تحقیق: حسین‌ درگاهی، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
شیخ مفید، محمدبن‌نعمان عکبری بغدادی، (1413 ج). المسائل السرویه، تحقیق: صائب عبدالحمید، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
شیخ مفید، محمدبن‌نعمان عکبری بغدادی، (1413 د). المسائل العکبریه، تحقیق: سید علی ‌اکبری الاهی خراسانی، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
قاضی‌القضاه، عبدالجباربن‌احمد، (1382). المغنی فی ابواب التوحید و العدل، (التکلیف)، تحقیق: استاد محمدعلی نجار و دکتر عبدالحلیم النجار، مراجعه: دکتر ابراهیم مدکور، اشراف: دکتر طه حسین، بی‌جا: دارالکتب، ج 11.
کراجکی، ابوالفتح محمدبن‌علی‌بن‌عثمان (بی‌تا). کنز الفوائد، بی‌جا: بی‌نا (نرم‌افزار کتابخانه کلام اسلامی).
نبوی، سعیده سادات (1394). «حقیقت انسان و مرگ از دیدگاه سید مرتضی»،تحقیقات کلامی، سال سوم، شماره 10، ص87- 104.
یوسفیان، حسن، خوش‌صحبت، مرتضی (1391). «حقیقت انسان و تأثیر آن در تبیین حیات پس از مرگ؛ از نگاه سید مرتضی»، معرفت کلامی، سال سوم، شماره 9، ص25- 48.