مطالعه تطبیقی مبارزه امام علی(علیه السلام) با عمرو بن‌عبدود در منابع تاریخی، حدیثی و تفسیری فریقین تا پایانِ قرن هفتم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح سه تاریخ اهل بیت(ع)، موسسه آموزشی عالی حوزوی امام رضا(ع).

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ،دانشگاه تربیت مدرس.

چکیده

چکیده
مبارزه امام علی7 با عمرو در جنگ احزاب، از برهه‌های مهم این جنگ سرنوشت‌ساز و از دلایل شکست مشرکان بود. عالمان به این واقعه توجه داشته و هر کدام با توجه به رویکرد مذهبی خود، به نقل آن پرداخته‌اند. در این مقاله این مبارزه را در منابع سنی و شیعه بررسی کرده، پس از تطبیقِ مستنداتِ روایی – تاریخی این منابع، به این نتیجه رسیدیم که نوعِ نگاهِ عالمان سنی و شیعه، در انعکاسِ اصل این جریان و جزئیات و خصوصیات آن، متفاوت است. عالمان شیعه، این واقعه را به تفصیل بیان کرده‌اند، اما در میان عالمان اهل سنتی که در این مقاله بررسی شدند، واقدی بیشترین جزئیات و طبری و ابن‌اثیر کمترین جزئیات را بیان کرده‌اند. گروهی نیز اصل این جریان را نقل نکرده‌ و گروهی دیگر آن را انکار کرده‌اند. بنابراین، چهار نوع دیدگاه کلی در میان عالمان اهل سنت درباره این رویداد مهم تاریخی، به دست می‌آید: 1. بیان واقعه به همراه جزئیات؛ بیان مختصر واقعه؛ 3. بیان نکردن اصل آن؛ 4. انکار اصل واقعه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Imam Ali's Battle with 'Amr b. 'Abdewad in Fariqain's Historical, Traditional and Commentary Sources up to the End of Seventh Century

نویسندگان [English]

  • ali ahmadi 1
  • Kavoos Rohi 2
1 دانش آموخته سطح سه تاریخ اهل بیت(ع)، موسسه آموزشی عالی حوزوی امام رضا(ع).
2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ،دانشگاه تربیت مدرس.
چکیده [English]

Imam 'Ali's fighting with 'Amr b. 'Abdewad at 'Ahzab was considered as an important point in this decisive battle and one of the reasons for polytheists' defeat. Paying attention to this event, scholars narrated it in different religious approach. In this inquiry, having analyzed the Shi'ite and Sunni sources and then compared traditional-historical documents with the sources, we reached to the conclusion that the approach of Sunni and Shi'ite scholars presenting the main image of the event and its features is different. The Shi'ite scholars narrated this event in detail. Among Sunnis discussed in this article, however, Waqedi narrated the most but Tabari and Ibn Athir the least details of the event otherwise. Some Sunnis also narrated nothing and others denied it. Therefore, there are totally four viewpoints among Sunnis concerning this historical significant event including: recording the event in detail, recording it in brief, not recording it and denying it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Imam 'Ali
  • 'Amr b. 'Abdewad
  • the Battle of Ahzab
  • the Prophet Muhammad's Military Encounters
قرآن کریم.
ابن ابی‌الحدید (1414). شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشی.
ابن‌اثیر (1415). الکامل فی التاریخ، تحقیق عبدالله قاضی، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.
ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1406). منهاج السنه، تحقیق محمد رشاد سالم، بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌جوزی (1412). المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
 
ابن‌حیون، نعمان بن‌محمد مغربی (1409). شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار7، محقق محمدحسین جلالی، قم: جامعه مدرسین.
ابن‌سعد، محمد بن‌سعید (1410). الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
ابن شهرآشوب (1379). مناقب آل أبی‌طالب7، قم: علامه.
ابن‌طاووس، علی بن‌موسی (1399). الطرایف فی معرفة مذاهب الطوایف، قم: خیام.
ابن‌کثیر (بی‌تا). البدایه و النهایه، بیروت، مکتبه المعارف.
 ابن‌ملقن، عمر بن‌علی (1411). مختصر استدراک الذهبی علی مستدرک الحاکم، تحقیق عبدالله بن‌حمد اللحیدان، ریاض: دارالعاصمة، چاپ اول.
ابن‌هشام (بی‌تا). السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: دارالمعرفه.
ایجی، عضدالدین (1417). المواقف، تحقیق عبدالرحمن عمیرة، بیروت: دارالجیل، چاپ اول.
بخاری، محمد بن‌اسماعیل (1419). صحیح البخاری، اعتنی به ابوصهیب الکرمی، ریاض: بیت الافکار الدولیة.
بلاذری، أحمد بن‌یحیی (1417). انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دارالفکر، چاپ اول.
بیهقی، احمد بن‌حسین (1405). دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
تفتازانی، سعدالدین (1401). شرح المقاصد فی علم الکلام، پاکستان: دارالمعارف النعمانیة، چاپ اول.
حاکم حسکانی (1431). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، محقق محمدباقر محمودی، بیروت: موسسه الاعلمی.
حاکم نیشابوری (1411). المستدرک علی الصحیحین مع تعلیقات الذهبی فی التلخیص، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
حضرمی، محمد بن‌عمر (1998). حدائق الأنوار و مطالع الأسرار فی سیرة النبی المختار، تحقیق محمد غسان نصوح عزقول، بیروت: دارالحاوی.
خطیب بغدادی، احمد بن‌علی (بی‌تا). تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
 
ذهبی، شمس‌الدین (1407). تاریخ الإسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ اول.
طبرسی (1372). مجمع البیان، مصحح فضل‌الله یزدی، تهران: ناصر خسرو.
طبرسی (1417). اعلام الوری، قم: موسسه آل‌البیت7.
طبری، محمد بن‌جریر (1387). تاریخ الرسل و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث، چاپ دوم.
عاملی، جعفر مرتضی (1428). الصحیح من سیره النبی الاعظم9، قم: دارالحدیث.
عسکری، ابوهلال (1408). الاوائل، طنطا: دارالبشیر.
قمی، علی بن‌ابراهیم (1363). تفسیر القمی، محقق طیب موسوی جزایری، قم: دارالکتاب.
کراجکی، محمد بن‌علی (1410). کنز الفوائد، ح‍ق‍ق‍ه ع‍ب‍دال‍ل‍ه ن‍ع‍م‍ی‍ه، قم: دارالذخائر.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1429). الکافی، محقق محمدحسین درایتی، قم: دارالحدیث.
مدخلی، ابراهیم (1424). مرویات غزوه الخندق، مدینه: الجامعة الاسلامیة.
مفید، محمد بن‌محمد (1413). الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: مؤسسة آل‌البیت7.
مقدسی، مطهر بن‌طاهر (بی‌تا) البدء و التاریخ، بورسعید، مکتبة الثقافة الدینیة.
مولوی (1374). مثنوی معنوی، تحقیق رینود نیکاسن، تهران: انتشارات علمی، چاپ ششم.
واقدی، محمد بن‌عمر (1409). المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت: مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم.
هلالی، سلیم بن‌قیس (1405). کتاب سلیم بن‌قیس، قم: بی‌نا.
یعقوبی، احمد بن‌اسحاق (1414). تاریخ الیعقوبی، قم: الشریف الرضی