تحلیل عرفانی جایگاه قلب با تکیه بر روایات امام رضا (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

مطالعه حاضر با هدف شناسایی و تحلیل عرفانی جایگاه قلب با تکیه بر روایات امام رضا (ع) انجام پذیرفت. روش پژوهش، تحلیل کیفی مضمون‌محور است. واحد تحلیل، منابع روایی متقدم شیعه است. بیش از ده‌ها روایت بررسی شد و کدهای اولیه با مطالعه اکتشافی به دست آمد و کدهای ثانویه و مقولات پژوهش بعد از تحلیل دلالی روایات مستفاد گردید. در این پژوهش، شاخصه‌های نظری و کاربردی در رهیافت قلب به سعادت و حقیقت الاهیه مطرح شده‌ است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد قلب به معنای مرکز اندیشه یا عقل، مرکز شناخت شهودی و روح است. همچنین، قلب ویژگی‌هایی دارد، از جمله: محل حکمت، محل نزول وحی، محل اراده الاهی، معدن نور الاهی، مالک حواس، جایگاه کمالات، آیینه رفتار، و ... . احوال قلب، اقبال و ادبار است و مؤلفه‌هایی چون علم، ارتباط با خدا، ارتباط با اولیای الاهی از علل حیات قلب، و قساوت، مسخ، احتجاب، و خروج روح ایمان از آسیب‌ها و بیماری‌های قلب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mystical Analysis on the Stature of the Heart based upon the Narrations of Imam Reza

نویسندگان [English]

  • Saeed Malik Muhammad 1
  • Hamed Naji Esfahani 2
1 Ph.D. Student of Mysticism and Sufism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor of Philosophy, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to identify and analyse the mystical position of the heart based on the narrations of Imam Reza. The research method is content-based qualitative analysis. The unit of analysis is the early Shiite narrative sources. More than a dozen narratives were reviewed, and primary codes were obtained through an exploratory study. Secondary codes and research categories were used after analysing the traditions. In this study, the theoretical and practical features of the heart's approach to divine happiness and truth are presented. Research findings indicate that the heart refers to the centre of thought or reason, the centre of intuitive cognition, and the soul. Similarly, the heart has characteristics such as the place of wisdom, the place of revelation, the place of divine will, the mine of the divine light, the owner of the senses, the place of perfection, the mirror of behaviour, and so on. The states of the hearts are attraction and repulsion. Components such as knowledge, communication with God, communication with divine authorities give life to the heart, whereas, atrocities, betrayal, veil, and the outflow of faith from the heart ail and harm it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical Analysis
  • Heart
  • Narrations of Imam Reza

مراجع

قرآن کریم.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1362). الخصال، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1378). عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: منشورات جهان، چاپ اول.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1398). التوحید، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الاولی.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1404). تحف العقول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثانیة.
ابن طاووس، علی بن موسی (1330). جمال الاسبوع، قم: دار الرضی، الطبعة الاولی.
ابن طاووس، علی بن موسی (1411). مهج الدعوات و منهج العبادات، قم: دار الذخائر، الطبعة الاولی.
ابن طاووس، علی بن موسی (1414). الإقبال بالأعمال الحسنة، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، الطبعة الاولی.
ابن عربی، محیی الدین (بی‌تا). الفتوحات المکیة، بیروت: دار الصادر، الطبعة الاولی.
اربلی، علی بن عیسی (1381). کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ع)، عربی، تبریز: بنی‌هاشمی، چاپ اول.
امام هشتم (ع) (1402). طب الرضا، قم: دار الخیام، چاپ اول.
برقی، احمد بن محمد (1371). المحاسن، قم: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1410). غرر الحکم و درر الکلم، قم: دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم.
حلوانی، حسین بن محمد (1408). نزهة الناظر و تنبیه الخواطر، قم: مؤسسة الإمام المهدی (عج)، الطبعة الاولی.
حلی، رضی الدین علی (1408). العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی، الطبعة الاولی.
شریف الرضی، محمد بن حسین ‌(1414). نهج البلاغة، قم: هجرت، چاپ اول.
صفار، محمد بن حسن ‌(1404). بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة اللّه مرعشی، الطبعة الثانیة.
طبرسی، احمد بن علی ‌(1403). الاحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول.
طبرسی، حسن بن فضل (1412). مکارم الأخلاق، قم: شریف رضی، چاپ چهارم.
طوسی، محمد بن الحسن ‌ (1414). الأمالی، قم: دار الثقافة، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن الحسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
عابدی جعفری، حسن؛ و همکاران (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، در: اندیشه مدیریت راهبردی، س5، ش2 (10)، ص151-198.
عاملی، محمد بن مکی (شهید اول) (1379). الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة، قم: زائر، چاپ اول.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی، تهران: المکتبة العلمیة، الطبعة الاولی.
قمی، علی بن إبراهیم (1404). تفسیر القمّی، قم: دار الکتاب، چاپ سوم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار (ع)‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
محمدی ری‌شهری، محمد (1387). خردگرایی در قرآن و حدیث، قم: مؤسسه علمی‌فرهنگی دار الحدیث، چاپ سوم.
مسعودی، علی بن حسین (1426). إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب (ع)، قم: مؤسسه انصاریان.
مفید، محمد بن محمد (1413). الاختصاص، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، الطبعة الاولی.
ملک محمد، سعید (1398). انسان شناسی عرفانی در ماثورات امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام عسگری و امام مهدی، رساله دکتری، استاد راهنما: حامد ناجی اصفهانی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
نجم الدین رازی، عبدالله بن محمد (1426).‌ فوائح الجمال و فواتح الجلال، مصر: دار السعاد، الطبعة الثانیة.
واعظی، رضا؛ و همکاران (1397). «چالش‌های سیاست‌گذاری در حوزه گردشگری سلامت ایران مبتنی بر رویکرد تحلیل مضمون»، در: مطالعات مدیریت گردشگری، س13، ش41، ص1-40.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار