شاخصه‌های معنایی ولایت تکوینی در اندیشه متفکران معاصر شیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه ادیان، مجتمع آموزش عالی امام خمینی، قم، ایران

3 استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران

4 استاد گروه تاریخ اهل بیت، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران

چکیده

علی‌رغم وجود برخی مفاهیم و آموزه‌های شیعی مندرج در «ولایت تکوینی» همچون معجزات، کرامات، علم غیب و دیگر شئون خاص امام در هستی، این اصطلاح در تاریخ و کلام شیعه نوظهور است. لذا برای یافتن جایگاه این آموزه در تفکر کلامی شیعه، بررسی تاریخ اندیشه ولایت تکوینی و سیر تطور آن ضروری است. از آنجا که مرحله نخست در مطالعات تاریخ اندیشه تعریف موضوع پژوهش است، در بررسی تاریخ اندیشه ولایت تکوینی نیز دست‌یابی به تعریفی جامع از این اندیشه برای آغاز کار الزامی است. در این مقاله با واکاوی اصطلاح «ولایت تکوینی» در ادبیات معاصر شیعی از نخستین کاربردهای آن در قرن سیزدهم و سپس پی‌جویی روند مصطلح‌شدن این اصطلاح در اندیشه علمای شیعی تاکنون، می‌کوشیم معنای جامعی از این اصطلاح به دست آوریم و در نهایت به دلیل وجود رویکردهای متنوع راجع به این ایده، ولایت تکوینی را در قالب چندین شاخصه معنایی ترسیم کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantic Characteristics of Universal Guardianship in Contemporary Shiite Thoughts

نویسندگان [English]

  • Narges Abolghasemi Dehaghani 1
  • Ghasim Javadi 2
  • Mohammad Javad Abulghasemi 3
  • Nematollah Safari Forushani 4
1 Ph.D Student in Shia Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor of Religion, Imam Khomeini Higher Education Complex, Qom, Iran,
3 Assistant Professor of Research and Development Institute of Humanities (samt), Tehran, Iran
4 Professor of Ahlul-Beit History Group, Al-Mustafa International University, Qom, Iran,
چکیده [English]

In spite of some of the Shiite concepts and teachings embodied in universal guardianship such as supernatural wonders, miracles, the science of the unseen and other specific aspects of the imams in the existence, it is an emergent terminology in the discipline of history and Shiite theology. Therefore, in order to find the position of this doctrine in Shi'a theological thought, it is necessary to study the history and evolution of universal guardianship thought. Since the first step in the study of the history of thought is the definition of the subject of study, a comprehensive definition is also required in order to study the history of thought of universal guardianship. In this article, we try to examine the term universal guardianship "al-Wilayah al-Takwiniyya" in contemporary Shiite literature from its earliest uses in the thirteenth century and then trace it until it got coined into a terminology in the minds of the contemporary Shia scholars and, reach a comprehensive understanding of this term and finally, because of the diverse and varied approaches to this idea, draw on the development of universal guardianship in the form of several semantic characteristics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Universal Guardianship
  • Shiite theology
  • History of Thought
  • History of Theology
ابوالقاسمی دهاقانی، نرجس (1399). بررسی سیر تطور نظریه ولایت تکوینی ائمه در تفکر امامیه از قرن 7 تا 11، استاد راهنما: قاسم جوادی، رساله دکتری شیعه­شناسی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
اصفهانی، محمّد حسین (1415). الأنوار القدسیة، تعلیق: الشیخ علی النهاوندی، بی‌جا: بی‌نا، الطبعة الأولی.
بجنوردی، حسن (1377). القواعد الفقهیة، محقق: مهدی مهریزی و محمدحسین درایتی، قم: نشر الهادی.
برقعی، ابوالفضل (1388). درسی از قرآن، بی‌جا: بی‌نا.
برقعی، ابوالفضل (بی‌تا). درسی از ولایت، تهران: بی‌نا.
بروجردی، حسین (1416). تفسیر الصراط المستقیم، محقق: غلام‌رضا مولانا بروجردی، قم: انصاریان.
جوادی آملی، عبدالله (1376). ولایت در قرآن، قم: مرکز نشر رجا، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1382). شمیم ولایت، تنظیم و ویرایش: محمود صادقی، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1384). ولایت علوی، گردآورنده: سعید بندعلی، قم: اسراء.
حسینی طهرانی، محمد حسین (1416). معرفة الامام، مترجم: علی هاشم و محمد مسعود حسینی، بیروت: دار المحجة البیضاء.
حسینی طهرانی، محمدحسین (1426). امام‌شناسی، مشهد: علامه طباطبایی.
حسینی طهرانی، محمدحسین (1427). روح مجرد، مشهد: علامه طباطبایی.
حسینی طهرانی، محمد حسین (بی‌تا الف). معرفة المعاد، مترجم: عبد الرحیم مبارک، بیروت: دار المحجة البیضاء.
حسینی طهرانی، محمدحسین (بی‌تا ب). معادشناسی، مشهد: مؤسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلامی.
خمینی، روح‌الله (1376). مصباح الهدایة إلی الخلافة والولایة، مقدمه: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله (1380). شرح چهل حدیث: اربعین حدیث، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله (بی‌تا). ولایت فقیه: حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خویی، سید ابوالقاسم (1430). مصباح الفقاهة: المکاسب، قم: بی‌نا.
شاه‌آبادی، میرزا محمدعلی (1386). رشحات البحار، تصحیح، تحقیق و ترجمه: زاهد ویسی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1393). ولایت تشریعی، ولایت تکوینی، قم: دفتر تنظیم و نشر آثار آیت‌الله صافی.
طباطبایی، محمدحسین (1378). تفسیر المیزان، گروه مترجمان، تهران: مرکز نشر رجا.
طباطبایی، محمدحسین (1387). مجموعه رسائل (علامه طباطبایی)، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
طباطبایی، محمدحسین (1388). بررسی‌های اسلامی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم.
غروی نایینی، میرزا محمدحسین (1413). المکاسب والبیع، تقریر: الشیخ محمد تقی الأملی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فضل الله، محمد حسین (1419). من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
فضل الله، محمد حسین (بی‌تا). نظرة اسلامیة حول الولایة التکوینیة، بیروت: دار الملاک.
کربلایی، جواد (بی‌تا). انوار الساطعة فی شرح زیارة الجامعة، محقق: محسن اسدی، قم: دار الحدیث.
میرجهانی اصفهانی، محمدحسن (1382). ولایت کلیه، قم: الهادی.
نمازی شاهرودی، علی (1351). اثبات ولایت حقه الاهیه و علم غیب برای محمد و ائمه اثناعشر، بی‌جا: چاپ‌خانه خراسان، چاپ دوم.