2024-03-28T15:04:48Z
https://imamiya.urd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=17622
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
نقش عقل در شناخت خدا از دیدگاه نهجالبلاغه
طاهره
جوادنیا
مصطفی
جعفرطیاری
محمد حسن
نادم
عقل یکی از منابع مهم معرفت است. مکتبهای گوناگون، در طول تاریخ، دیدگاههای متفاوتی درباره عقل مطرح کردهاند. در نهجالبلاغه، که یکی از منابع موثق نزد شیعه است، نقش عقل در کسب معرفت دینی مطرح شده است. در این مقاله نقش عقل در شناخت خدا از دیدگاه نهجالبلاغه بررسی میشود. ابتدا به مفهومشناسی عقل و تعریف آن میپردازیم و سپس جایگاه و ارزش عقل در نهجالبلاغه را بررسی میکنیم. در ادامه میزان توانایی عقل در شناخت خدا را که شامل براهین عقلی دال بر وجود خدا است بررسی خواهیم کرد و در انتها محدودیتهای عقل و ناتوانی آن در احاطه بر وجود خدا را میکاویم. نتیجه این پژوهش آن است که هرچند در نهجالبلاغه، از ناتوانی عقل در احاطه بر وجود خدا سخن گفته شده، اما براهین عقلی نیز که بر وجود خدا دلالت دارد اقامه شده است.
عقل
منبع معرفت
شناخت خدا
نهجالبلاغه
2021
02
19
5
24
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127916_06adef787357612d787fdb17ab4d58f2.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
مبانی دلالتشناسی منابع نقلی در اندیشه اصولی امامیه
رضا
اسفندیاری(اسلامی)
بخش اصلی منابع معرفت دینی را نصوص شرعی، اعم از آیات و روایات، تشکیل میدهد. در اندیشه اصولی امامیه، به طرز خاصی استفاده از نصوص و دلالتشناسی آن به مبانی کلامی معینی درباره صفات شارع متکی شده است که ارتباط صاحب متن با متن را نشان میدهد. در لابهلای کلمات اصولیان امامیه این مبانی را میتوان استخراج کرد و در شش بند برشمرد: 1. قدسیبودن نصوص؛ 2. وجود صفت علم، اراده و حکمت در شارع و نپذیرفتن جهل و عجز و بخل برای او؛ 3. عرفیبودن زبان شارع؛ 4. واقعنمایی زبان شارع؛ 5. استقامت و انسجام درونی نصوص شرعی؛ 6. وجود لایههای معنایی در نصوص. نتیجۀ پذیرش این مبانی عبارت است از: دفع شبهات هرمنوتیکی در باب عرفیبودن زبان دینی، اعجاز نصوص قرآنی و امکان تأویل صحیح در آیات قرآنی.
دلالتشناسی
زبان قرآن
زبان شارع
مبانی اصولی
متون مقدس
2021
02
19
25
51
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127917_f94300204f07efb6ee0fd8995ccb135c.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
تحلیل گفتمان انتقادی حضرت علی علیه السلام درباره امامت با تأکید بر منابع اهل سنت
نفیسه
فقیهی مقدس
این نوشتار با روش تحلیل محتوا و با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس روش نورمن فرکلاف، نوع نگرش و بینش حضرت علی j را در ضمن تحلیل گفتمان ایشان درباره موضوع امامت تبیین میکند. گفتمان «امامت منصوص»، در مقابل گفتمان «رهبری انتخابی» که ملاک تشخیص رهبری را رأی و اجماع امت معرفی میکند، گفتمانی است که در بستر جامعهشناختی مجال توسعه نیافت و تفکر جامعه به سمت ایدئولوژی «انتخاب» در امر خلافت نبوی به پیش رفت. حضرت علی j در دفاع از ایدئولوژی قدرت و زعامت الاهی، استدلالها و راهبردهای خردمحور خویش را در برهههای مختلف مطرح کرد تا با ثبت سند حقانیت باور اصیل اسلامی در حوزه امامت، بر جانشینی منصوص خویش اقامه برهان کند. با توجه به اینکه جایگاه امامت منصوص و گفتمان مربوط به آن در شیعه ظهور دارد، به منظور پذیرش فرامذهبی موضوع، متون روایی و تاریخی اهل سنت محور دریافت اطلاعات لازم برای تحقیق است. نتایج، حاکی از آن است که حضرت علی j با بهرهگیری از ساختارهای زبانی و ایدئولوژیکی در انتقاد از گفتمانهای حاکم، در صدد بازتولید گفتمان نبوی در امر وصایت و ولایت است.
امامت منصوص
اهل سنت
تحلیل گفتمان انتقادی
نورمن فرکلاف
2021
02
19
53
78
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127918_dfad9f1b7c7350476e505bad1ac0f2a5.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
اعتبارسنجی روایات کتاب مصباح المتهجد و سلاح المتعبد
راهین
تک فلاح
سید محمد باقر
حجتی
مهدی
مهریزی طرقی
ادعیه مأثوره بخش مهمی از احادیث شیعه را در بر میگیرد. تدوین اینگونه از مأثورات از همان دورههای نخستین محل توجه محدثان بوده است. کتاب جامع و ارزشمند مصباح المتهجد و سلاح المتعبد از مشهورترین مواریث حدیثی شیعه در باب ادعیه است که مؤلف آن، شیخ طوسی، از محدثان برجسته قرن چهارم و پنجم است. این کتاب از قدیمیترین گونه نگارشی ادعیه است که به دست ما رسیده و از لحاظ تاریخی جایگاه خاصی دارد. بر اساس شواهد موجود، پس از شیخ طوسی، بسیاری از محدثان به این کتاب به عنوان یکی از منابع و مصادر حدیثی توجه داشته و به آن استناد دادهاند. هدف اصلی و محور این پژوهش بررسی میزان درجه اعتبار روایات کتاب مصباح المتهجد است. بررسی بر اساس مختار نگارندگان بر مشرب وثوق سندی بوده و نتیجه این پژوهش، ضعف سندیرجالی روایات این کتاب به دلیل موقوف، مرفوع یا مرسلبودن اسناد و وجود راویان ضعیف، مجهول و مهمل است.
مصباح المتهجد
شیخ طوسی
اعتبارسنجی
وثوق سندی
2021
02
19
79
108
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127920_8ec7cbbffc2f753f61f9c3d011238dfa.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
ولایت فقیه: بررسی دیدگاه عبدالکریم حائری و انصاری
حمید رضا
فتحی سقزچی
محمدجواد
ارسطا
سید محمدصادق
احمدی
ولایت، موضوعی است که فقهای امامیه در طول تاریخ، دربارهاش تحقیق و تتبع کردهاند. در میان ابواب مختلف فقه، مباحثی هست که فقیه را ناچار میکند درباره ولایت فقیه بحث و بررسی کند. هدف اصلی در پرداختن به مسئله ولایت، یافتن پاسخ این پرسش است که: اگر مجتهدی جامعالشرایط، اداره جامعه را بر عهده گیرد، فقه امامیه برای او چه مرتبهای از ولایت را قائل است و قلمرو ولایت او تا چه محدودهای است؟ تحقیق و تتبع در آثار مکتوب فقیهان به این نتیجه میانجامد که اختلاف دیدگاه بین فقیهان و متفاوتبودن استدلالشان از نکات بارز این مبحث است. میتوان گفت اوضاع سیاسی و اجتماعی در دورانهای مختلف تاریخی نیز در تعیین محدوده اختیارات فقها نقش مؤثری داشته است. این مقاله دیدگاه انصاری و عبدالکریم حائری، دو تن از فقیهان مشهور، را میکاود.
فقیه
ولایت
معانی ولایت
مراتب ولایت
2021
02
19
109
131
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127923_94c59f8dfe9714789cafe5bd28702d74.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
بررسی جایگاه تکوینی حضرت ولی عصر (عج)بر اساس برخی از صفات ایشان در زیارات مأثوره
شهلا
امینی
حامد
ناجی اصفهانی
محمد جواد
شمس
رحمت واسعه الاهی همواره از جانب ذات خداوند سبحان به سوی مخلوقات در جریان است. به دلیل سنخیتنداشتن مخلوقات با ذات خداوندی، نیاز به واسطهای است که این رحمت را دریافت کند و به مخلوقات برساند. این واسطه در عصر حاضر حضرت ولی عصر f است. اگرچه ما در زمان غیبت از نعمت ولایت تشریعی ایشان محرومیم، اما بررسی جایگاه تکوینی حضرت به عنوان واسطه فیض الاهی موضوعی است که ما با استفاده از روش توصیفیتحلیلی و با بررسی سه صفت از اوصاف ایشان، به آن پرداختهایم. مهمترین دستاوردهای این مقاله چنین است: مظهریت تام حضرت ولی عصر برای همه اسمای الاهی و همچنین تناسب با کل عوالم وجود از طریق تجلییافتن در تمام اسما به نحو سریانی به حکم مظهریت اسم جامع «الله»، شأنیت خلافت الاهی را برای ایشان رقم زده است. حضرت به واسطه خزائن اسمای الاهی، که به منزله قوای ایشان است، امور عالم را تدبیر میکند و به همه مخلوقات فیض میرساند. ایشان در هر لحظه و آنی با مظهری از مظاهر الاهی است و عالمی از عوالم وجود را تدبیر میکند؛ و این همراهی با مظاهر در همه زمانها بر اساس اسم «العدل» الاهی ایشان صورت میپذیرد.
حضرت ولی عصر
طهارت
خلیفةالله
بابالله
العدل
2021
02
19
133
157
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127940_8c08970d45a4ceca851e65673e636097.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
عوامل موفقیت علویان تبرستان در تشکیل حکومت و دلایل تداوم تفکر شیعی در شمال ایران
سید ابوالحسن
نواب
ابراهیم
قاسمی
محمود
علیخانی کشکک
عوامل موفقیت علویان تبرستان در تشکیل حکومت و تداوم تفکر شیعی در شمال ایران موضوع این نوشتار است. مسائل اصلی این پژوهش عبارتاند از: تبیین واژه «امامزاده» و فهم صحیح و دقیق آن و جایگاه حقیقی امامزادگان، اعتقاد به شیعهبودن علویان تبرستان و حدود و ثغور جغرافیایی شمال ایران که در شکلگیری حکومت شیعی در این منطقه اثرگذار بوده است. عوامل پیروزی و موفقیت علویان تبرستان از کاربردیترین مباحثی است که باید بدان توجه شود تا بتوان درباره تداوم تفکر شیعی در منطقه شمال ایران تأمل کرد. در این پژوهش، این موضوع با رویکرد توصیفیتحلیلی بررسی میشود.
علویان
تبرستان
شیعه
امامزادگان
حکومت
2021
02
19
159
182
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127924_a8d92fa66b0aa3198703ab3d93108c4d.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
منابع و ویژگیهای سیرهنگاری شیعیان در قرن ششم
سید محمد
الحسینی
سید اصغر
محمودآبادی
منصور
داداش نژاد
کیوان
لولویی
شیعیان نیز مانند اهل سنت به نوشتن سیره پیامبر اسلام k علاقهمند بودهاند و آثاری در این زمینه نگاشتهاند. در سیر تاریخی این سبک تألیفی، قرن ششم هجری دوران رشد و نمایانشدن شاخصههای سیرهنویسی شیعیان است. نگارش سیره نبوی برای شیعیان فرصتی بود تا باور و اندیشههای مذهب خود و نیز جایگاه و حقانیت ائمه و اهل بیت را نمایان و تأیید کنند، همان مجالی که نگاشتن سیره نبی مکرم اسلام k برای اهل سنت به منظور پاسداشت شیخین فراهم آورده بود. بعد از کوششهای شیعیان برای نوشتن سیره نبوی در پنج قرن نخست هجری، اولویتهای نویسندگان شیعه از قرن پنجم و ششم به بعد، تغییر کرد و اغلب، از نگارش درباره پیامبر به پژوهشهایی درباره زندگی دوازده امام معطوف شد. در این دوران، شیعیان نگارش اختصاصی درباره سیره پیامبر را رها کردند و بیشتر آثاری نگاشتند که علاوه بر زندگی رسول خدا شامل سیره و زندگی سیزده معصوم دیگر نیز بود.
سیره نبوی
شیعیان
تاریخ اهل بیت
امام علی
2021
05
05
183
206
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127925_a506a6f36f12cc6ab4ea084571fe8a18.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
درآمدی بر شخصیت و روششناسی کلامی سید دلدارعلی نقوی در تبیین امامت بر اساس کتاب عماد الاسلام
محمدرضا
ملانوری شمسی
محمد
غفوری نژاد
امداد
توران
یکی از وظایف مهم متکلم تبیین آموزههای دینی است. منظور از «تبیین» در علم کلام آن است که متکلم گزاره اعتقادی را به گونهای برای مخاطبان توضیح دهد که آنان تصویر روشن و واضحی از آموزه اعتقادی در ذهن خود بیابند. سید دلدارعلی نقوی، یکی از شخصیتهای بزرگِ مکتب کلامی لکهنو در قرن سیزدهم هجری، در مهمترین اثر کلامیاش با عنوان عماد الاسلام، از روشهای متعددی در تبیین امامت بهره برده است. در این تحقیق با مروری بر نسخه خطی این کتاب روشهایی را که او در این مقام استفاده کرده استخراج کرده و برشمردهایم. وی در تعریف امامت و تعریف نص جلی و خفی از روش تعریف مفردات، در مسئله وجوب امامت، عصمت، راههای تعیین امام و وجود یا فقدان نص از روش ذکر تاریخچه، در بحث حجیت اجماع و وجوب امامت از روش ذکر مبانی، در تشریح وجوبنداشتن نصب امام از جانب خداوند، معصومنبودن امام و وجود دو امام در یک زمان از روش ذکر لوازم و پیامدها، در تبیین وجوب نصب امام بر خداوند و اینکه امام باید عالم به کل دین و افضل از مردم باشد از روش ذکر مثال و تشبیه، در تبیین امامت از روش ذکر فواید و کارکردها و در موضوعات مختلف از جمله وجوب نصب امام و امامت حضرت علی j از روش استفاده از روایات بهره برده است.
روششناسی کلامی
سید دلدارعلی نقوی
عماد الاسلام
تبیین
امامت
2021
02
19
207
229
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127928_27766edc8e0bda653a3a627f6128c3a9.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
سلوک و مراحل آن در منظومه ابنمیثم بحرانی
رضا
الاهی منش
علیرضا
ارجمندی
ترسیم سیر و سلوک عرفانی تا رسیدن به مقام وصول و شهود برای سالکان کوی حق، پیوسته دغدغه عارفان بوده است. این مقاله که به شیوه توصیفیتحقیقی نگاشته شده در پی یافتن چگونگی این سیر تا تحقق از نگاه ابنمیثم بحرانی است. بر اساس یافتههای تحقیق، ابنمیثم بحرانی اولین مقدمه سالک برای شهود را «یقظه» معرفی میکند و بعد «عزم»ی مستحکم که استقامت و مجاهدت و به عبارتی دیگر، «ریاضت» شرعی را میطلبد. او از بین دیگر مقدمات مهم در سیر و سلوک به «خلوت» و «عزلت» معقول و مشروع و انتخاب بهترین و نابترین زمان برای خلوت انس با معبود و محبوب اشاره میکند. از نگاه او، سالک برای رسیدن به مقام شهود باید به «مراقبه»، «محاسبه»، «معاتبه» و «معاقبه»، از یک حیث، و «تخلیه» و «تحلیه»، از حیث دیگر، اهتمام ورزد: زیرا هر کدام از این تمهیدات و مراحل رفتاری و قلبی لازمه سیر و سلوک الیالله و مقدمات وجودیِ ورود به مراحل بالاتر سلوکی برای حصول فتوحات غیبی و رسیدن به مقام «عبدالله» و «عندالله» خواهد بود. ابنمیثم بحرانی انسان کامل را دارای مقام کامل شهود میداند و او را مقتدای اهل سلوک و صاحب مقام ولایت و امامت معرفی میکند.
سلوک
شهود
ابنمیثم بحرانی
شرح نهجالبلاغه
2021
02
19
231
252
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127931_357e13b2ac83a1204438f955ea097055.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
مقایسه نحوه مواجهه امام حسن عسکری با اقدامات ضداسلامی خلفای عباسی و جریانهای شبههافکن
بهمن
زینلی
سید محمد صادق
حسینی کجانی
جامعه اسلامی در دوران امامت امام حسن عسکریj (254-260 ه.ق.) با مسائل اعتقادی، سیاسی و فرهنگی متعددی مواجه شد. اقدامات خشن و سرکوبگرانه عباسیان، فعالیت جریانهای انحرافی و شبههافکن، شورش زنگیان و قیام برخی از علویان، از جمله مسائلی بود که امنیت و سلامت جامعه اسلامی در عرصههای سیاسی، اجتماعی و اعتقادی را دچار بحران کرده بود. امام حسن عسکری j همسو با رسالت الاهی خویش در مواجهه با این مسائل، راهکارهای عملی و راهبردهای سازنده و تأثیرگذاری اتخاذ کرد که نتیجهاش حفظ تشیع و ایجاد آمادگی و زمینهسازی برای غیبت امام زمانf بود. هدف پژوهش حاضر، که با استناد به منابع اصلی و به شیوه توصیفیتحلیلی تدوین شده، تبیین نحوه مواجهه آن حضرت با اقدامات دو جریان مخرب اعتقادات جامعه اسلامی، یعنی خلافت عباسی و جریانهای شبههافکن، است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که: امام حسن عسکری چه شیوهای در برابر این دو جریان در پیش گرفت و تفاوت مواجهه امام با بنیعباس و جریانهای شبههافکن چه بود؟ فرضیه این پژوهش آن است که شیوه امام، نفی هر دو جریان بود، اما متناسب با روش و اقدامات این دو جریان، تعامل و مواجهه نرم با عباسیان، و صراحت و رفتار تند با جریانهای شبههافکن را در پیش گرفت.
امام حسن عسکری
عباسیان
جریانهای شبههافکن
مواجهه
تعامل
2021
02
19
253
276
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127933_4923a313a42cad0b8fafe3b76309fd04.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
خلود دوزخیان در جهنم از منظر آیات و روایات: بررسی دیدگاه صدرالدین شیرازی
محسن
فداکار لنگرودی
سید حسن
بطحایی
ید الله
دادجو
رجب
اکبر زاده
اعتقاد به «خلود دوزخیان در جهنم» مسئلهای است که هم فیلسوفان، متکلمان، و اندیشمندان مطرح کردهاند و هم در شرع مقدس مطرح شده است. خلود دوزخیان به معنای زیستن همیشگی آنان در دوزخ و عالم پس از مرگ است؛ بدین معنا که برخی از آنان برای همیشه در جهنماند و از نعمتهای خدا محروم خواهند شد و پیوسته در رنج و عذاب به سر خواهند برد. پرسش این پژوهش آن است که: خلود دوزخیان در جهنم، از منظر آیات قرآن کریم به چه معنا است؟ و صدرالدین شیرازی چه تفسیری ذیل آیات مربوط به این موضوع دارد؟ درباره خلود و دوام در عذاب، ایراداتی مطرح شده که از جمله آنها مخالفت خلود در عذاب با رحمت واسعه الاهی، عدالت او و فطرت الاهی است. این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی و بر اساس استدلال استنتاجی، خلود دوزخیان در آتش را از دیدگاه آیات و روایات بررسی میکند و ضمن تبیین این نظریه به تشریح نظریه ملاصدرا و تنقیح آن میپردازد.
خلود در جهنم
قرآن کریم
صدرالدین شیرازی
خلود دوزخیان
2021
02
19
277
295
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127934_b4bfce70b9d1bf69207efde324b3c6e7.pdf
پژوهشنامه امامیه
1399
6
12
مبانی ظلمستیزی در اسلام و نقش مداحان در گسترش روحیه ظلمستیزی در جامعه
عباس
حیدرزاده
مهدی
فرمانیان
ناصر
رفیعی محمدی
حبیب
حاتمی کنکبود
مداحان به عنوان قشر تأثیرگذار و آشنای با مکتب اهل بیت b موظفاند مبانی قرآن کریم و اهل بیت b را در ظلمستیزی برای مردم بیان کنند و از این طریق روحیه ظلمستیزی را در جامعه گسترش دهند. در این تحقیق، که با رویکرد توصیفیتحلیلی انجام شده، ابتدا به مبانی ظلمستیزی در قرآن، سنّت و عقل پرداختهایم. سپس بر نقش مداحان در آگاهیبخشی به مردم در زمینه ظلم به خداوند در اموری همچون شرک، ریا و توسل غیرمشروع و نیز مبارزه با آنها تأکید کردهایم. در ادامه نقش مداحان در ایجاد روشنگری در جامعه در زمینههای ظلم مردم به مردم، ظلم مردم به خود، ظلم مردم به حاکم و ظلم حاکم به مردم بررسی شده است. کاربرد اساسی شعر به عنوان ابزار مداحان در مبارزه با ظلم از صدر اسلام تا کنون موضوع دیگری است که در این مقاله به آن پرداختهایم. همچنین، نقش اساسی مداحان در گسترش روحیه مبارزه با حاکم ظالم در جامعه و پیروزی در سه مقطع مبارزه با رژیم پهلوی، دفاع مقدس و دفاع از حرمهای عراق و سوریه در حمله گروههای تکفیری را بررسی کردهایم.
ظلم
ظلمستیزی
استکبار
مداحان
2021
02
19
297
314
https://imamiya.urd.ac.ir/article_127938_2bcac766e6f96560ce7ef8eb05af7b91.pdf