2024-03-29T05:58:24Z
https://imamiya.urd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=10272
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
تطورات برهان حدوث و قدم در کلام امامیه از مکتب بغداد متأخر تا مکتب حله متقدم
حمید
عطائی
چکیده برهان حدوث و قدم از استدلالهای دیرینی است که متکلمان امامی برای اثبات وجود خداوند همواره بدان استناد میکردهاند. نحوه تقریر این برهان و استدلالهایی که متکلمان امامی برای اثبات مقدمات آن ارائه کردهاند در مکاتب و ادوار مختلف کلام امامی متفاوت بوده و همین امر موجب بروز تطورات و تحولات شایان توجهی در تاریخ این برهان شده است. تاکنون دگرگونیها و تطورات این برهان در تاریخ کلام امامیه بررسی و تبیین نشده است. در مقاله حاضر سیر تطور برهان حدوث و قدم در مقطعی مهم از آن، یعنی از مکتب بغداد متأخر تا مکتب حله متقدم، بررسی و تحلیل میشود. این پژوهش نشان میدهد که در متون کلامی مکتب بغداد متأخر دو تقریر مختلف و در آثار متکلمان مکتب حله متقدم سه تقریر متفاوت از این برهان قابل شناسایی است که هر یک از آنها بر اساس رویکردها و مبانی مختلف ارائه و موجب بروز تطورات و تغییراتی در شیوه تقریر این برهان شده است.
کلیدواژهها: برهان حدوث و قدم
کلام امامیه
مکتب بغداد متأخر
مکتب حله متقدم
حِمصی رازی
2018
08
23
5
26
https://imamiya.urd.ac.ir/article_111437_2207cb90699ac84ee558e938c08461e4.pdf
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
تحلیل چگونگی استدلال امام علی(علیه السلام) به آیه 35 سوره نساء در مواجهه با خوارج در جریان حکمیت
رسول
محمدجعفری
چکیده در جریان حکمیت پیکار صفین، خوارج دستکم دو اشکال به امام علی(ع) برای پذیرش حکمیت وارد میکردند: نخست با استدلال به آیه «إِنِ الْحُکْمُ إِلَّا لِلَّهِ» حکمیت را در صلاحیت بندگان خداوند نمیدانستند؛ دوم اینکه امام(ع) را متهم به انتخاب دو حَکم غیرعادل میکردند. از استدلال امام علی(ع) به آیه 35 سوره نساء ـ که مبتنی بر روش تفسیر قرآن به قرآن بود ـ در پاسخ به شبهه نخست روشن میشود که آیه مورد استناد خوارج، اولاً دارای حصر اضافی و مجازی است؛ ثانیاً عام است و با آیه 35 سوره نساء تخصیص میخورد؛ ثالثاً از متشابهات قرآن است و باید آن را به آیه 35 سوره نساء ارجاع داد؛ رابعاً خوارج میان وضع حُکم و اجرای حُکم خلط کردند. در پاسخ به شبهه دوم نیز آشکار میشود که اولاً یکی از دو طرف تخاصم، بهظاهر مسلمان و در باطن نامسلمان بودند، بنابراین حَکم را از میان خود برگزیدند؛ ثانیاً طرفین تخاصم از حاکم شرع ـ امام علی(ع) ـ در تعیین حَکمین سر باز زدند؛ ثالثاً با اینکه حکمین عادل نبودند، موظف بودند به نیکی حُکم کنند. از این شیوه استدلال امام علی(ع) به آیه 35 سوره نساء، ابنعباس، امام باقر(ع) و متکلمان و مفسران اسلامی استفاده کردهاند.
کلیدواژهها: امام علی(ع)
خوارج؛ حکمیت؛ حَکَمان؛ آیه 35 سوره نسا
2018
08
23
27
50
https://imamiya.urd.ac.ir/article_111426_76f10122c928cfe9bd7a536166017bce.pdf
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
تبیین جایگاه سیاسی، اجتماعی و اخلاقی امام علی(علیه السلام) در هاشمیاتِ کمیت بنزید اسدی
صابره
سیاوشی
چکیده در این پژوهش جایگاه سیاسی، اجتماعی و اخلاقی امیرالمؤمنین(ع) در اشعار کمیت بنزید اسدی، شاعر شیعی دوران اموی، واکاوی شده است. او از پیشتازان ادب متعهد است که در دوران خفقان اموی شعر خود را بُرندهترین سلاح برای دفاع از حقوق اهلبیت قرار داد و معانی و اصول اعتقادی مهم شیعه را در ساختار ابیات استدلالی گنجاند. مهمترین معانی به کار رفته در چکامههای وی درباره امام علی(ع) است. انتخاب علی(ع) به ولایت و امامت، حق خلافت بر اساس شواهد قرآنی، بیعت و بیعتشکنی، غصب خلافت، حکومت حاکمان و اعتراض کمیت و نیز اخلاق حکومتی حضرت، شهادت، علم، تقوا، شجاعت، جنگاوری، هدایتگری و مبارزه با باطل از اهداف اصلی کمیت در شعر استدلالی او است. او در این ابیات بر منصوص بودن امامت و ولایت علی(ع) و مرجعیت دینی، سیاسی و اجتماعی ایشان تأکید میکند. این نوشتار مفهوم امامت و خلافت امیرالمؤمنین و اخلاق ایشان در مجموعه هاشمیات کمیت را به روش توصیفی- تحلیلی بررسی و تحلیل میکند تا سازکارها و عناصر شکلگیری معنا و مفهوم امامت را همسو با رسالت ادبیات دینی تبیین کند.
کلیدواژهها: امامت
خلافت علی(ع)
هاشمیات
کمیت بنزید اسدی
2018
08
23
51
78
https://imamiya.urd.ac.ir/article_111436_7150d1bdd5688403ac3f8cd64c55bacf.pdf
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
دولت فاطمیان و نقش آنان در شکوفایی تشیع در مصر
سیدابوالحسن
نواب
چکیده قرن چهارم هجری را میتوان عصر طلایی جهان اسلام بهخصوص برای شیعیان به حساب آورد؛ چراکه از اواخر قرن سوم، شیعیان توان بروز و ظهور اجتماعی یافتند و برخی فرقههای شیعه حکومتهایی با نام حکومت شیعی تأسیس کردند که نمونه برجسته آن فاطمیان بودند. فاطمیان پس از نفوذ در شمال افریقا، مصر و شام و یمن دایره نفوذ خود را تا حجاز گستراندند و بر بخشهایی از دریای مدیترانه نیز حاکم شدند و سیسیل را تصرف کردند. آنان در دوران حاکمیت خود به ترویج و تحکیم تشیع در شمال افریقا بهویژه در مصر اهتمام ورزیدند. آنان گرچه به هدف اساسی خود که اتحاد دنیای اسلام تحت حاکمیت یک خلافت شیعی به پیشوایی خلیفه فاطمی نرسیدند، در گسترش فرهنگ اسلامی به طور عام و تفکر شیعی به طور خاص، توفیقات فراوانی به دست آوردند.
کلیدواژهها: فاطمیان
اسماعیلیه
خلافت شیعی
حکومت شیعی
خلافت فاطمی
2018
08
23
79
100
https://imamiya.urd.ac.ir/article_80597_36deb578fb155bb9f7b3cfbb870f6ff0.pdf
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
امکانسنجی «روزگار مهدیان» با رویکرد احمد بصری در اخبار خاصه
مرتضی
میرسراجی
احمد
مرادخانی
چکیده مقوله مهدویت و لزوم توجه جدی به آن در روایات اسلامی از اهمیت ویژهای برخوردار است. حوزه مهدویت، مانند دیگر حوزههای معنوی، شاهد نمونههایی از انحراف در سطوح خُرد و کلان بوده است. بهترین راه مقابله با این کجرویها برای معتقدان، مراجعه به اخبار و روایات پیامبر9 و اهلبیت7 و استفاده از نقشه راه سلوک مهدوی برگرفته از کلام آنان است. در پژوهش حاضر با استفاده از منابع و مراجع حدیثیِ اصیل شیعی، ادعاهای مهدوی شخصی معاصر به نام «احمد بناسماعیل بصری» در خصوص روزگار مهدیان دوازدهگانه» بعد از امام قائمQ مقایسه و بررسی شده است. سند پنج خبر موجود در حوزه مهدیان تحلیل و بیاعتباری آنها روشن شده است. همچنین متون این روایات از لحاظ اشکالات مبنایی و عدم تطابق با مدعیات احمد بصری بررسی شده است. در گام بعد، تلقیات معنوی او در جایگاه امامت و ولایت مهدیان با اخبار خاصه (شیعه امامیه) سنجیده شده که سازگاری در آنها به چشم میآید. در نهایت، با فرضِ صحت این روایات، برداشت و معنای قابل پذیرش راجع به «روزگار مهدیان دوازدهگانه» ارائه شده است که با توجه به مردود بودن فاصله بین رحلت امام قائمQ و رجعت امام حسین7 بر اساس روایات معتبر و مُتواتر شیعه، مهدیان شخصیتهایی چون مراجع تقلید معاصر در عالَم در زمینه انتقال پیامهای الهی در عصر رجعت امام حسین7 بیان شدند.
کلیدواژهها: امام مهدی(عج)
احمد بصری؛ اخبار مهدیان؛ روزگار مهدیان؛ اخبار خاصه
2018
08
23
101
128
https://imamiya.urd.ac.ir/article_111416_7aff42e0707592e506d8c0fad9606835.pdf
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
تحلیل انتقادی دیدگاه تراجمنگاران درباره نسب و آثار محدّث جزایری
شیرمحمد
علی پور عبدلی
حسینعلی
ترکمانی
کرم
سیاوشی
چکیده محدّث جزایری (1050ـ1112ق) از دانشمندان برجسته شیعه، دارای آثار بسیاری است. به همین جهت از دیرباز گزارش شرح حال و معرفی آثار وی مورد اهتمام تراجمنویسان و محققان بوده است. با این همه، در خصوص نسبنامه و برخی نوشتههای وی کاستیها و اشتباههایی رخ داده است. تصحیح شجرهنامه محدّث جزایری، رد اشتباه منتسب نبودن برخی از تألیفهای محدّث جزایری به وی، اصلاح اشتباه محدّث جزایری در معرفی کتاب غرائب الأخبار خویش با عنوان نوادر الأخبار، و اثبات تقدم نگارش انوار نعمانیه بر غایة المرام از جمله نتایج پژوهش حاضر است. همچنین نادرستی سخن آقابزرگ تهرانی در معرفی حاشیه مغنی اللبیب با عنوان الغناء و سخن محسن امین عاملی در معرفی کتاب النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین جزایری با عنوان قصص الانبیاء، اثبات و انتساب کتابهای تحفة الاسرار، انیس الوحید و کنز الطالب و وسیلة الراغب به محدّث جزایری رد شده است.
کلیدواژهها: سید نعمتالله جزایری
محدّث جزایری
تراجم
اخباریان
نسب
2018
08
23
129
149
https://imamiya.urd.ac.ir/article_111428_07d75c70f866a5ed67da07d5e550079b.pdf
پژوهشنامه امامیه
1397
4
7
نسخه کامل این شماره به همراه تصویر جلد آن به منظور چاپ در صورت نیاز به نسخه چاپی
2018
08
23
1
170
https://imamiya.urd.ac.ir/article_101958_15f741fcf15e6412e79489af4853d673.pdf